Osho - Đạo: Ba Kho Báu (Tập 2) -Chương 1. Biết luật vĩnh hằng

CHƯƠNG 1. BIẾT LUẬT VĨNH HẰNG - OSHO

Biết luật vĩnh hằng:

Trí hư cực,

Thủ tịnh đốc,

Van vật tịnh tác,

Ngô dĩ quan phục.

Phù vật vân vân...

Các phục qui kì căn.

Qui căn viết tịnh,

Thị vị viết Phục Mạng.

Phục Mạng viết Thường.

Tri Thường viết Minh,

Bất tri thường vọng tác hung.

Đến chỗ cùng cực trong thụ động,

Là giữ vững được trong cái "Tịnh".

Vạn vật cùng đều sinh ra;

Ta lại thấy nó trở về gốc,

Ôi! mọi vật trùng trùng,

Đều trở về cội rễ của nó.

Trở về cội rễ, gọi là "Tịnh".

Ấy gọi là "phục mạng".

Phục mạng gọi là 'Thường".

Biết Thường gọi là Minh.

Không biết đạo thường

mà làm càn là gây hung hoạ

Chết là định mệnh. Nó phải là vậy bởi vì nó là nguồn gốc - bạn tới từ cái chết và bạn đi tới cái chết. Sống chỉ là khoảnh khắc giữa hai cái không, chỉ là chuyến bay của con chim giữa hai trạng thái không hiện hữu.

Nếu chết là định mệnh, như nó vậy, thế thì toàn thể cuộc sống trở thành việc chuẩn bị, huấn luyện cho nó - một bộ môn về cách chết đúng và cách chết một cách toàn bộ và tuyệt đối. Toàn thể cuộc sống bao gồm việc học cách chết. Nhưng bằng cách nào đó một quan niệm sai về chết đã đi vào nhân loại, quan niệm rằng chết là kẻ thù. Đây là cơ sở của mọi quan niệm sai, và đây là cơ sở của nhân loại đi lạc lối khỏi luật vĩnh hằng, khỏi Đạo. Làm sao điều này đã xảy ra? Điều đó phải được hiểu.

Con người đã coi chết là kẻ thù của sống, cứ dường như chết có đó để phá huỷ sống, cứ dường như chết chống lại sống. Nếu đây là quan niệm thì tất nhiên bạn phải tranh đấu với cái chết, và sống trở thành nỗ lực để sống sót qua chết. Thế thì bạn đang đấu tranh chống lại cội nguồn riêng của mình, bạn đang đấu tranh chống lại định mệnh của mình, bạn đang đấu tranh chống lại cái gì đó sẽ xảy ra. Toàn thể cuộc đấu tranh này là ngớ ngẩn bởi vì chết không thể nào bị né tránh.

Nếu như nó là cái gì đó bên ngoài bạn, nó có thể được tránh né, nhưng nó ở bên trong. Bạn mang nó từ chính khoảnh khắc bạn được sinh ra. Bạn bắt đầu chết đi thực sự khi bạn bắt đầu thở, vào cùng khoảnh khắc đó. Nói rằng chết tới ở chỗ cuối là không đúng, nó bao giờ cũng ở cùng với bạn từ chính lúc bắt đầu. Nó là một phần của bạn, nó là trung tâm bên trong nhất của bạn, nó phát triển cùng bạn, và một ngày nào đó nó đi tới cao trào, một ngày nào đó nó đi tới nở hoa. Ngày của chết không phải là ngày của việc tới của cái chết, nó là việc nở hoa. Chết đã phát triển bên trong bạn mọi lúc, bây giờ nó đã đạt tới đỉnh; và một khi chết đạt tới đỉnh bạn lại biến mất vào trong cội nguồn.

Nhưng con người đã lấy thái độ sai và thái độ sai đó tạo ra vật lộn, tranh đấu, bạo hành. Người nghĩ rằng chết là chống lại sống không bao giờ có thể bất bạo hành được. Điều đó là không thể được. Người nghĩ rằng chết là kẻ thù không bao giờ có thể thoải mái, như ở nhà. Điều đó là không thể được. Làm sao bạn có thể thoải mái khi kẻ thù đang chờ đợi bạn mọi khoảnh khắc? Nó sẽ nhảy lên bạn và phá huỷ bạn, và cái bóng của chết bao giờ cũng trùm lên bạn? Nó có thể xảy ra vào bất kì khoảnh khắc nào. Làm sao bạn có thể nghỉ ngơi khi cái chết có đó? Làm sao bạn có thể thảnh thơi được? Kẻ thù sẽ không cho phép bạn thảnh thơi.

Do đó mới có căng thẳng, lo âu, phiền não của nhân loại. Bạn càng tranh đấu với cái chết, bạn sẽ càng trở nên đầy lo âu, bạn nhất định trở nên đầy lo âu. Đó là hệ quả tự nhiên. Nếu bạn tranh đấu với cái chết bạn biết rằng bạn sẽ bị thất bại. Làm sao bạn có thể hạnh phúc với cuộc sống sẽ đi tới kết thúc trong thất bại? Bạn biết rằng dù bạn làm bất kì nỗ lực nào, chẳng cái gì sẽ thành công chống lại cái chết. Sâu bên dưới bạn chắc chắn chỉ mỗi một điều và đó là cái chết. Trong cuộc sống mọi thứ khác đều không chắc chắn, chỉ cái chết là chắc chắn. Chỉ có một chắc chắn, và trong chắc chắn đo bạn có kẻ thù. Tranh đấu với cái chắc chắn và hi vọng về những cái không chắc chắn làm sao bạn có thể trong nghỉ ngơi được? Làm sao bạn có thể được thảnh thơi, bình thản, điềm tĩnh? Không thể được.

Mọi người tới tôi và họ nói họ muốn an bình, họ muốn ở nhà trong thế giới, họ muốn im lặng, họ cần thảnh thơi nào đó. Nhưng tôi nhìn vào trong mắt họ và nỗi sợ cái chết có đó. Có thể họ chỉ cố được thảnh thơi để tranh đấu chống lại cái chết dễ dàng hơn; có thể họ đang cố gắng tìm việc nghỉ ngơi để cho họ có thể trở nên mạnh hơn chống lại cái chết. Nhưng nếu cái chết có đó làm sao bạn có thể được thảnh thơi, im lặng, an bình, ở nhà? Nếu cái chết là kẻ thù, thế thì về căn bản toàn thể cuộc sống trở thành kẻ thù của bạn. Thế thì mọi khoảnh khắc, mọi nơi, cái bóng đổ xuống; thế thì mọi khoảnh khắc, từ mọi nơi, cái chết đều vang vọng. Toàn thể cuộc sống trở thành thù địch, và bạn bắt đầu tranh đấu.

Toàn thể khái niệm của tâm trí phương Tây là tranh đấu để sống còn. Họ nói, 'sống sót của kẻ mạnh nhất', 'cuộc sống là cuộc vật lộn'. Tại sao nó là cuộc vật lộn? Nó là cuộc vật lộn bởi vì cái chết bị coi như cái đối lập. Một khi bạn hiểu rằng chết không phải là đối lập của sống mà là một phần của nó, phần bản chất của nó, cái không bao giờ có thể bị tách ra khỏi nó - một khi bạn chấp nhận chết như người bạn, bỗng nhiên biến đổi xảy ra. Bạn được tôn lên, tầm nhìn của bạn bây giờ có phẩm chất mới trong nó. Bây giờ không có tranh đấu, không có chiến tranh, bạn không đánh lại bất kì ai, bây giờ bạn có thể thảnh thơi, bây giờ bạn có thể ở nhà. Một khi chết trở thành bạn bè, chỉ thế thì sống cũng trở thành bạn bè. Điều này có thể có vẻ ngược đời nhưng nó là vậy, chỉ dáng vẻ là có vẻ ngược đời thôi. Nếu chết là kẻ thù, thế thì sâu bên dưới sống cũng là kẻ thù, bởi vì sống dẫn tới chết.

Mọi kiểu cuộc sống đều dẫn tới cái chết - cuộc sống của người nghèo, cuộc sống của người giầu, cuộc sống của thành công và cuộc sống của thất bại, cuộc sống của người trí huệ và cuộc sống của người dốt nát, cuộc sống của tội nhân và thánh nhân. Mọi loại cuộc sống, dù khác biệt đến đâu, đều dẫn tới cái chết. Làm sao bạn có thể trong tình yêu với cuộc sống nếu bạn chống lại cái chết? Thế thì tình yêu của bạn không là gì ngoài sở hữu, tình yêu của bạn không là gì ngoài níu bám. Chống lại cái chết bạn níu bám lấy cuộc sống, nhưng bạn có thể hiểu rằng chính cuộc sống này đang bắc cầu sang cái chết gần như mọi ngày. Cho nên bạn đã phải chịu tận số, mọi nỗ lực của bạn đều tận số. Và thế thì lo âu nảy sinh, toàn thể bản thể run rẩy. Bạn sống trong run rẩy và thế thì bạn trở nên bạo hành và điên khùng.

Ở phương Tây tỉ lệ người điên cao hơn nhiều so với ở phương Đông. Lí do là rõ ràng. Phương Tây coi cái chết chống lại cuộc sống nhưng phương Đông có quan điểm hoàn toàn khác - sống và chết là một, hai mặt của cùng một hiện tượng. Một khi bạn chấp nhận cái chết nhiều điều lập tức được chấp nhận. Thực tế nếu bạn chấp nhận cái chết như một phần của cuộc sống, thế thì mọi kẻ thù khác cũng được chấp nhận như một phần của tình bạn bởi vì nhị nguyên cơ sở tan biến, nhị nguyên của sống và chết, hiện hữu và không hiện hữu. Nếu nhị nguyên cơ sở được giải quyết, thế thì tất cả các nhị nguyên khác chỉ là bề ngoài, chúng tan biến đi. Bỗng nhiên bạn ở nhà - mắt trong trẻo, không khói trong chúng, cảm nhận tuyệt đối rõ ràng, và không bóng tối nào xung quanh.

Nhưng tại sao, tại sao điều đó đã xảy ra ở phương Tây? Và nó đang xảy ra ở phương Đông nữa bởi vì phương Đông mọi ngày đang biến thành có nhiều tính phương Tây hơn. Trong mọi giáo dục, trong thái độ khoa học, phương Đông không còn là thuần tuý phương Đông nữa, nó đã bị ô uế. Phương Đông bây giờ cũng trở nên lo âu, sợ hãi. Bạn có quan sát thấy rằng ở phương Tây có nhiều ý thức tới thời gian nhưng ở phương Đông nó không nhiều thế, và cho dù có nó, nó cũng chỉ có ở phần những người có văn hoá, có giáo dục thôi? Nếu bạn đi về làng mạc, không có ý thức về thời gian. Thực tế, ý thức thời gian là ý thức về cái chết: khi bạn sợ chết thì thời gian là ngắn ngủi. Với nhiều điều thế cần làm và ít thời gian thế được cho, bạn ý thức về mọi giây trôi qua. Cuộc sống đang bị làm ngắn dần lại cho nên bạn căng thẳng, chạy quanh, làm nhiều thứ, cố tận hưởng toàn thể về nó, chạy từ chỗ này sang chỗ nọ, từ tận hưởng này sang tận hưởng khác - và chả tận hưởng gì bởi vì bạn ý thức tới thời gian thế.

Ở phương Đông mọi người không ý thức thế tới thời gian bởi vì họ đã chấp nhận cuộc sống. Bạn không thể nhận biết được rằng ở Ấn Độ chúng ta đã đặt tên cho cái chết là thời gian. Chúng ta gọi cái chết là 'kal', và chúng ta cũng gọi thời gian là 'kal'; kal nghĩa là thời gian và kal nghĩa là cái chết nữa. Dùng cùng một từ cho cả hai nghĩa là hiểu biết rất sâu sắc, điều đó rất có nghĩa. Thời gian là cái chết, cái chết là thời gian: bạn càng ý thức tới cái chết, bạn sẽ càng ý thức tới thời gian, càng ít ý thức tới cái chết, càng ít ý thức tới thời gian. Thế thì không có vấn đề về thời gian. Nếu bạn đã hoàn toàn hấp thu cái chết vào trong cuộc sống ý thức về thời gian đơn giản biến mất. Tại sao ở phương Tây và bây giờ ở phương Đông có nhiều lo âu về cái chết, nhiều tới mức cuộc sống không thể được tận hưởng chút nào?

Sống trong thế giới vô thời gian, đá còn hạnh phúc hơn người; sống trong thế giới nơi cái chết không được biết tới, cây còn phúc lạc hơn người; không phải là chúng không chết, nhưng cái chết không được biết tới. Con vật sung sướng, mở hội, chim hót, toàn thể sự tồn tại ngoại trừ con người đều vô nhận biết về cái chết một cách phúc lạc. Duy chỉ con người nhận biết về cái chết và điều đó tạo ra mọi vấn đề khác; đó là vấn đề cội nguồn, chỗ nứt cơ sở.

Đáng ra phải không như vậy bởi vì con người là đỉnh cao nhất, được tinh chế nhất, đỉnh của sự tồn tại - tại sao nó lại vậy với con người? Bất kì khi nào bạn đạt tới đỉnh, gần như ngay bên cạnh thung lũng trở nên sâu hơn. Đỉnh cao chỉ có thể tồn tại được với thung lũng sâu. Với đá, không có bất hạnh, không có phần thung lũng, bởi vì hạnh phúc của chúng cũng ở trên đất bằng. Con người là đỉnh, con người đã vươn lên cao, nhưng bởi vì việc vươn lên này, ngay bên cạnh có vực sâu, thung lũng. Bạn nhìn xuống và bạn cảm thấy nôn nao, bạn nhìn xuống và bạn cảm thấy sợ. Thung lũng là một phần của đỉnh, thung lũng không thể tồn tại mà không có đỉnh và đỉnh không thể tồn tại mà không có thung lũng, chúng là cùng nhau, chúng là sự cùng nhau. Nhưng con người đứng ở chiều cao của đỉnh nhìn xuống và cảm thấy nôn nao, choáng váng, sợ sệt, hãi hùng.

Con người có ý thức - đó là chỗ toàn thể rắc rối nảy sinh.

Ý thức là con dao hai lưỡi; nó cắt theo cả hai cách. Nó có thể làm cho bạn hoàn toàn hạnh phúc tới mức kiểu hạnh phúc đó không được biết tới ở bất kì đâu trong sự tồn tại; nó có thể làm cho bạn bất hạnh và khổ sở tới mức kiểu bất hạnh đó cũng không được biết tới ở đâu khác trên thế giới. Con người có khả năng kép; bằng việc có ý thức hai con đường đột nhiên mở ra trước con người.

Ý thức có thể trở thành phúc lành, nhưng nó cũng có thể trở thành tai hoạ nữa. Mọi phúc lành tới với tai hoạ, vấn đề là ở chỗ điều đó tuỳ thuộc vào bạn, vào cách thức bạn chọn lựa. Để tôi giải thích điều đó cho bạn, thế rồi chúng ta có thể dễ dàng đi vào lời kinh này.

Con người có ý thức. Khoảnh khắc con người trở nên có ý thức người đó trở nên có ý thức về cái kết thúc nữa - rằng người đó sẽ chết. Người đó trở nên có ý thức về ngày mai, ý thức về thời gian, ý thức về sự trôi qua của thời gian - thế thì chẳng chóng thì chầy cái kết thúc sẽ tới gần. Người đó càng trở nên có ý thức, cái chết càng trở thành vấn đề, vấn đề duy nhất. Làm sao tránh nó? Đây là việc dùng ý thức theo cách sai. Nó cũng hệt như bạn đưa cho đứa trẻ chiếc kính viễn vọng, và đứa trẻ không biết cách dùng nó. Nó có thể nhìn vào trong kính viễn vọng từ đầu sai.

Ý thức là chiếc kính viễn vọng, bạn có thể nhìn qua nó từ đầu sai. Và đầu sai có ích lợi nào đó của riêng nó - điều đó tạo ra nhiều rắc rối hơn. Qua đầu sai của chiếc kính viễn vọng bạn có thể thấy rằng nhiều ích lợi là có thể; trong phạm vi ngắn nhiều ích lợi là có thể. Những người ý thức tới thời gian thu được cái gì đó trong so sánh với những người không ý thức tới thời gian. Những người ý thức tới cái chết đạt tới nhiều thứ trong so sánh với người không ý thức tới cái chết. Đó là lí do tại sao phương Tây cứ tích luỹ của cải vật chất còn phương Đông vẫn còn nghèo nàn. Nếu bạn không ý thức tới cái chết, ai bận tâm?

Mọi người sống từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc cứ dường như ngày mai không tồn tại. Ai tích luỹ? Để làm gì? Hôm nay đẹp thế, sao không mở hội nó, và chúng ta sẽ thấy về ngày mai khi nó tới.

Ở phương Tây họ đã tích luỹ của cải vô hạn bởi vì họ ý thức tới thời gian thế. Họ đã qui toàn thể cuộc đời họ vào đồ vật, những thứ vật chất - nhà chọc trời. Họ đã đạt tới nhiều của cải...đó là ích lợi của việc nhìn từ đầu sai. Họ chỉ có thể thấy một số thứ ở gần, tầm ngắn, họ không thể nhìn được xa hơn. Mắt họ đã trở thành giống như mắt của người mù, người không thể nhìn thấy được xa hơn. Người đó nhìn vào bất kì cái gì người đó có thể thu lấy được ngay bây giờ, không nghĩ rằng nó có thể rất tốn kém lúc cuối cùng. Về tầm xa ích lợi này có thể không tỏ ra là ích lợi đâu. Bạn có thể làm ngôi nhà lớn, nhưng đến lúc nó được dựng xong bạn đã sẵn sàng đi rồi; bạn không thể sống được trong nó chút nào. Bạn có thể đã sống trong ngôi nhà nhỏ đẹp đẽ, thậm chí túp lều tranh cũng được, nhưng bạn nghĩ rằng bạn sống trong lâu đài. Bây giờ lâu đài sẵn sàng đấy nhưng người đó mất rồi. Người đó không có đó.

Mọi người tích luỹ của cải với cái giá về cái ta của riêng họ. Cuối cùng, chung cuộc, một ngày nào đó, họ trở nên nhận biết rằng họ đã đánh mất bản thân mình và rằng họ đã mua về những thứ vô dụng. Cái giá là lớn, nhưng bây giờ chẳng cái gì có thể được làm, thời gian là quá khứ.

Nếu bạn ý thức tới thời gian bạn sẽ điên về tích luỹ các đồ vật, bạn sẽ biến đổi toàn thể sinh lực của mình thành đồ vật. Người ý thức tới toàn thể miền sẽ tận hưởng khoảnh khắc này nhiều nhất có thể được. Người đó sẽ nổi. Người đó sẽ không bận tâm về ngày mai bởi vì người đó biết ngày mai chưa bao giờ tới cả. Người đó biết rằng chung cuộc chỉ một điều phải được đạt tới - đó là cái ta riêng của người ta.

Sống, và sống toàn bộ tới mức bạn đi tới tiếp xúc với bản thân mình.... Và không có cách khác để đi vào tiếp xúc với bản thân mình đâu. Bạn càng sống sâu sắc, bạn càng biết bản thân mình một cách sâu sắc, trong quan hệ, trong một mình. Bạn càng đi sâu hơn vào trong quan hệ, trong tình yêu, bạn càng biết sâu hơn. Tình yêu trở thành tấm gương. Và người chưa bao giờ yêu không thể một mình được, người đó nhiều nhất chỉ có thể cô đơn.

Người đã yêu và biết mối quan hệ, có thể một mình được. Bây giờ sự một mình của người đó có phẩm chất hoàn toàn khác của nó, nó không phải là cô đơn. Người đó đã sống trong quan hệ, đã hoàn thành tình yêu của mình, biết người khác, và biết bản thân mình qua người khác. Bây giờ người đó có thể biết bản thân mình một cách trực tiếp, bây giờ người đó không cần gương nữa. Cứ nghĩ về ai đó chưa bao giờ bắt gặp gương mà xem. Người đó có thể nhắm mắt lại và thấy khuôn mặt của mình được không? Không thể được. Người đó thậm chí không thể tưởng tượng được khuôn mặt của mình, người đó không thể thiền được về nó. Nhưng một người đã đi tới gương, nhìn vào trong gương, biết khuôn mặt của mình qua nó, có thể nhắm mắt lại và thấy khuôn mặt này bên trong. Đó là điều xảy ra trong mối quan hệ. Khi một người đi vào trong mối quan hệ, mối quan hệ phản chiếu, phản xạ bản thân người đó, và người đó đi tới biết nhiều điều mà người đó chưa bao giờ biết đã tồn tại trong mình.

Qua người khác người đó đi tới biết về giận dữ của mình, tham lam của mình, ghen tị của mình, sở hữu của mình, từ bi của mình, tình yêu của mình và cả nghìn tâm trạng của bản thể mình. Nhiều bầu khí hậu người đó gặp phải qua người khác. Dần dần một khoảnh khắc tới khi người đó bây giờ có thể một mình; người đó có thể nhắm mắt lại và biết trực tiếp tâm thức riêng của mình. Đó là lí do tại sao tôi nói rằng với những người chưa bao giờ yêu, thiền là rất, rất khó.

Những người đã yêu sâu sắc có thể trở thành thiền nhân sâu sắc; những người đã yêu trong mối quan hệ bây giờ ở vị trí ở với bản thân mình. Bây giờ họ đã trở nên chín chắn, bây giờ người khác không được cần tới nữa. Nếu người khác có đó họ có thể chia sẻ, nhưng nhu cầu này đã biến mất; bây giờ không có phụ thuộc.

Ý thức chung cuộc trở thành ý thức về cái chết. Nếu ý thức trở thành ý thức về cái chết ở chỗ cuối cùng, nỗi sợ nảy sinh. Nỗi sợ đó tạo ra chạy trốn liên tục bên trong bạn. Thế thì bạn đang chạy trốn khỏi cuộc sống; bất kì chỗ nào có cuộc sống bạn đều chạy trốn bởi vì bất kì chỗ nào có cuộc sống thì một chỉ dẫn, một thoáng nhìn về cái chết lại tới. Những người sợ chết chưa bao giờ rơi vào trong tình yêu với con người, họ rơi vào trong tình yêu với đồ vật - đồ vật chưa bao giờ chết bởi vì chúng chưa bao giờ sống.

Bạn có thể có các đồ vật mãi mãi và, hơn nữa, chúng là thay thế được. Nếu một xe mất đi bạn có thể thay thế nó bằng xe khác đích xác cùng kiểu được chế tạo. Nhưng bạn không thể thay thế người được - nếu vợ bạn chết, cô ấy chết vĩnh viễn. Bạn có thể có vợ khác nhưng không người đàn bà nào khác sẽ thay thế được cô ấy - dù tốt hay xấu, không người đàn bà nào khác có thể là cùng người đàn bà đó. Nếu con bạn chết bạn có thể nhận nuôi đứa khác, nhưng không đứa con nhận nuôi nào sẽ có cùng phẩm chất như con riêng của bạn có thể có. Vết thương còn lại, nó không thể được chữa lành. Những người quá sợ chết trở nên sợ sống. Thế thì họ tích luỹ đồ vật: lâu đài lớn, xe lớn, hàng triệu đô la, ru pi, cái này cái nọ, những đồ vật không chết. Đồng ru pi bất tử hơn là hoa hồng. Họ không bận tâm về hoa hồng, họ cứ tích luỹ ru pi.

Đồng ru pi không bao giờ chết, nó gần như bất tử, nhưng hoa hồng.... Vào buổi sáng nó sống động và đến tối nó không còn nữa. Họ trở nên sợ hoa hồng, họ không nhìn vào chúng. Hay đôi khi, nếu ham muốn phát sinh, họ mua hoa nhựa. Chúng là tốt. Bạn có thể thoải mái với hoa nhựa bởi vì chúng cho cảm giác bất tử. Chúng có thể có đó mãi mãi và mãi mãi. Hoa hồng thực - vào buổi sáng nó sống động thế, đến tối nó qua rồi, cánh hoa đã rụng xuống đất, nó đã trở về cùng cội nguồn. Từ đất nó tới, hoa trong một chốc, và gửi hương thơm cho toàn thể sự tồn tại. Thế rồi sứ mệnh được hoàn thành, thông điệp được trao, nó rụng im lặng trở lại trong đất và biến mất không một giọt nước mắt, không vật lộn. Bạn có thấy cánh hoa rơi xuống đất từ đoá hoa không? Chúng rụng xuống đẹp làm sao và duyên dáng làm sao, không níu bám; không một khoảnh khắc nào chúng cố níu bám. Làn gió thoảng tới và toàn bộ đoá hoa đã đi vào đất, trở về với cội nguồn.

Người sợ chết sẽ sợ sống, sẽ sợ yêu, bởi vì yêu là đoá hoa - yêu không phải là đồng ru pi. Người sợ sống có thể có hôn nhân nhưng người đó sẽ không bao giờ rơi vào trong tình yêu. Hôn nhân giống như đồng ru pi, tình yêu giống như hoa hồng. Nó có đó, nó có thể không có đó, nhưng bạn không thể chắc chắn được về nó, nó không có tính bất tử hợp pháp về nó. Hôn nhân là cái gì đó để níu bám, nó có chứng nhận, toà án đằng sau nó. Nó có lực của cảnh sát và tổng thống đằng sau nó và tất cả họ sẽ tới nếu cái gì đó đi sai.

Nhưng với tình yêu... Có lực của hoa hồng tất nhiên, nhưng hoa hồng không phải là cảnh sát, chúng không phải là tổng thống, chúng không thể bảo vệ được.

Tình yêu tới và đi, hôn nhân đơn giản tới. Hôn nhân là hiện tượng chết, nó là thể chế. Điều đơn giản không thể nào tin được rằng mọi người thích sống trong các thể chế. Sợ hãi, sợ chết, họ đã giết chết mọi khả năng của cái chết từ mọi nơi. Họ đang tạo ra ảo tưởng quanh mình rằng mọi thứ sẽ nguyên si như nó vậy. Mọi thứ là an ninh và an toàn. Ẩn đằng sau an ninh này họ cảm thấy an ninh nào đó, nhưng điều đó là ngu xuẩn, ngu si. Không cái gì có thể cứu được họ; cái chết sẽ tới và gõ cửa họ và họ sẽ chết.

Ý thức có thể lấy hai cách nhìn. Một cách là sợ cuộc sống bởi vì qua cuộc sống mà cái chết tới. Cách khác là sống cuộc sống sâu sắc tới độ bạn bắt đầu yêu cả cái chết nữa, bởi vì cái chết là cốt lõi bên trong nhất của nó. Thái độ thứ nhất tới từ suy nghĩ, thái độ thứ hai tới từ thiền. Thái độ thứ nhất tới từ quá nhiều ý nghĩ, thái độ thứ hai tới từ tâm trí vô ý nghĩ, từ vô trí. Ý thức có thể được qui lại thành ý nghĩ; ý nghĩ có thể bị tan ra trở lại vào trong ý thức.

Nghĩ về dòng sông trong mùa đông mà xem. Khi băng bắt đầu xuất hiện những phần nào đó của nước bây giờ bị đông cứng lại. Thế rồi lạnh nữa tới, nhiệt độ xuống dưới không độ và cả dòng sông bị đông cứng lại. Bây giờ không còn chuyển động nào, không luồng chảy nào. Ý thức là dòng sông, dòng suối - với nhiều ý nghĩ, dòng suối bị đông cứng. Nếu có nhiều ý nghĩ, nhiều 'cản trở-ý nghĩ', thì không có khả năng nào cho dòng chảy nào. Thế thì dòng sông hoàn toàn bị đông cứng. Bạn đã chết rồi.

Nhưng nếu sông hoàn toàn chảy, nếu bạn tan chảy dưới các tảng băng, nếu bạn tan chảy tất cả những cái đã đông cứng, mọi ý nghĩ... Đó là điều thiền tất cả là gì: nó là nỗ lực làm tan mọi ý nghĩ. Chúng có thể được chuyển lại vào trong tâm thức. Thế thì dòng sông tuôn chảy, thế thì dòng sông có dòng chảy của nó, và sống động, rung động, nhảy múa, nó đi tới biển cả. Sao mọi người thích bị đông cứng? Bởi vì dòng sông đông cứng không thể đi ra biển được. Biển nghĩa là cái chết. Dòng sông sẽ biến mất trong cái vô hạn, nó sẽ không còn là cá nhân nữa. Nó sẽ không có tên riêng của mình: sông Hằng sẽ không là Hằng nữa, sông Volga sẽ không là Volga. Chúng biến mất trong biển chưa được thăm dò.

Nếu tâm trí sợ hãi, nó trở thành cơn xoáy lốc các ý nghĩ. Nếu bạn là người nghĩ quá nhiều, liên tục nghĩ từ sáng tới tối, từ tối tới sáng, vào ban ngày, ý nghĩ và ý nghĩ, vào ban đêm, mơ và mơ và mơ - dòng sông của bạn bị đông cứng. Điều đó nữa là một phần của sợ hãi: dòng sông của bạn bị đông cứng tới mức bạn không thể di chuyển được, cho nên đại dương vẫn còn xa xăm. Nếu bạn di chuyển, bạn sẽ rơi vào trong đại dương.

Thiền là nỗ lực giải đông cứng cho bạn. Ý nghĩ dần dần tan ra như tuyết, lại trở thành tuôn chảy, và tâm trí trở thành luồng chảy. Bây giờ không cái gì cản trở nó, nó di chuyển không bị cản trở ra biển.

Nếu tâm thức trở nên có tính thiền thế thì bạn chấp nhận cái chết, thế thì cái chết không là là rời bên ngoài, nó là bạn. Thế thì bạn chấp nhận cái chết như việc nghỉ ngơi; thế thì bạn chấp nhận cái chết như việc thảnh thơi cuối cùng; thế thì bạn chấp nhận cái chết như việc về hưu. Bạn về hưu. Cả ngày bạn đã làm việc vất vả, đến tối bạn về nhà, và thế rồi bạn đi ngủ, bạn lui về nghỉ ngơi. Cuộc sống giống như ngày, cái chết giống như đêm. Bạn sẽ lại tới, nhiều sáng sẽ tới, dưới các hình dạng khác nhau bạn sẽ lại ở đây lặp đi lặp lại mãi, cho tới khi cái chết tuyệt đối xảy ra. Cái chết tuyệt đối đó là dành cho những người đã trở nên tuyệt đối không có ý nghĩ. Nó dành cho những người đã biết một cách tuyệt đối rằng chết và sống là hai mặt của cùng một đồng tiền, người bây giờ không còn sợ chết - thậm chí không có một thoáng sợ hãi - và người bây giờ không còn bị gắn bó với sống.

Cho nên có hai giai đoạn của việc biến mất chung cuộc. Giai đoạn thứ nhất là không sợ chết. Và một khi bạn không sợ chết, bước thứ hai là không có thèm khát sâu sắc nào về sống. Thế thì bạn vượt ra ngoài.

Và Lão Tử nói đây là luật vĩnh hằng - biết nó là được chứng ngộ, không biết nó là chuốc lấy thảm hoạ.

Bây giờ là lời kinh:

Đến chỗ cùng cực trong thụ động,

Là giữ vững được trong cái "Tịnh".

Vạn vật cùng đều sinh ra;

Ta lại thấy nó trở về gốc,

Ôi! mọi vật trùng trùng,

Đều trở về cội rễ của nó.

Trở về cội rễ, gọi là "Tịnh".

Ấy gọi là "phục mạng".

Phục mạng gọi là 'Thường".

Biết Thường gọi là Minh.

Không biết đạo thường

mà làm càn là gây hung hoạ

Bây giờ nhiều điều phải được hiểu.

Thứ nhất, cùng cực trong thụ động. Cái chết là thụ động. Cái chết là cùng cực trong thụ động. Bạn sẽ không có khả năng làm cái gì cả. Đó là cách chúng ta đánh giá khi nào một người chết - người đó không thể thở được, người đó không thể mở được mắt ra, người đó không thể nói được, người đó không thể di chuyển được. Làm sao bạn có thể đánh giá được khi nào một người là chết? Người đó không thể làm được cái gì, người đó là cùng cực trong thụ động. Người chết là tuyệt đối thụ động, người đó không thể làm gì được.

Tôi nhớ tới một câu chuyện. Một hôm Mulla Nasruddin tự nói với mình: Một số người chết khi họ dường như vẫn sống động, và những người khác sống mặc dầu họ dường như chết. Làm sao chúng ta biết được liệu một người là chết hay người đó vẫn sống? Anh ta lặp lại câu cuối to tới mức vợ anh ta nghe thấy. Cô ấy nói với anh ta: Anh ngu vừa vừa thôi! Nếu tay và chân hoàn toàn lạnh anh sẽ biết người đó chết.

Vài ngày sau đó, Nasruddin đang đốn củi trong rừng thì anh ta nhận ra rằng tứ chi mình gần như bị đông cứng bởi cái lạnh giá rét. Anh ta nói: Cái chết dường như đang trùm lên mình. Nhưng người chết không chặt củi, họ phải nằm sóng xoài ra, một cách kính trọng, bởi vì họ không cần chuyển động vật lí. Anh ta nằm ra dưới một cái cây.

Vừa lúc đó một bầy sói đang rất đói bởi vì mùa đông khắc nghiệp trôi qua. Cứ tưởng rằng Mulla đã chết chúng nhảy lên con lừa của anh ta và chén nó.

'Cuộc sống là vậy đấy,' Mulla nghĩ. 'Điều này là điều kiện cho điều khác. Nếu như tao mà sống chúng mày đừng hòng được tự do thế với con lừa của tao.'

Chết là thụ động. Bạn không thể làm được gì. Nếu người ta cố học cách chết - và đó là cùng điều như việc cố học, chúng không phải là hai nghệ thuật, chúng là một - thế thì người ta phải học là cùng cực trong thụ động. Bạn bao giờ cũng làm cùng điều gì đó; tâm trí bạn chưa bao giờ cho phép bạn thụ động. Tâm trí khao khát hoạt động bởi vì qua hoạt động mà tâm trí vẫn còn sống. Thử thụ động vài khoảnh khắc mỗi ngày đi. Nếu bạn có thể thu động trong một giờ mỗi ngày, một chiều hướng khác của tâm thức sẽ được khải lộ cho bạn.

Đó là điều được biết tới về mặt kĩ thuật là thiền - thụ động trong vài khoảnh khắc. Trong hai mươi ba giờ làm bất kì cái gì bạn muốn làm - sống cần công việc, hoạt động - nhưng sống cũng cần cân bằng giữa hoạt động và bất hoạt, cho nên ít nhất thỉnh thoảng nên trở thành bất hoạt hoàn toàn. Nghĩ như Mulla đã nghĩ ấy: Trong một giờ mình chết. Thế rồi để thế giới làm bất kì cái gì nó đang làm, trong một giờ bạn trở nên hoàn toàn chết với nó.

Tại sao Lão Tử nói cùng cực trong thụ động? Thụ động không đủ sao? Cùng cực trong thụ động có nghĩa của nó: khi bạn bắt đầu thụ động bạn thậm chí còn làm nỗ lực để thụ động - bởi vì bạn không biết cách thụ động.

Mọi người tới tôi và họ hỏi cách thảnh thơi. Nếu tôi bảo họ cái gì đó, rằng đây là cách để thảnh thơi, họ sẽ làm điều đó - nhưng bất kì việc làm nào cũng đều chống lại thảnh thơi. Không thể có 'cách' nào được bởi vì 'cách' nghĩa là cái gì đó để làm. Trong thực tế thảnh thơi tới khi bạn không làm gì cả, thậm chí không làm nỗ lực để thảnh thơi, bởi vì nỗ lực đó sẽ là cản trở. Với những người không thể ngủ được dễ dàng, người chịu chứng mất ngủ, chín mươi chín phần trăm chịu đựng chỉ bởi vì tâm trí của họ, chỉ một phần trăm có thể có rắc rối thể chất nào đó. Chín mươi chín phần trăm là trong rắc rối tâm trí nào đó: họ có ý tưởng rằng họ không thể ngủ được cho nên họ làm mọi nỗ lực để họ có thể ngủ được. Nỗ lực của họ là toàn thể việc hoàn tác của họ. Nếu bạn làm bất kì cái gì, chính việc làm đó sẽ không cho phép bạn rơi vào trong giấc ngủ. Đó là lí do tại sao khi bạn bị kích động và tâm trí đang làm cái gì đó, bạn không thể rơi vào trong giấc ngủ được. Nhưng khi kích động không có đó và tâm trí không có gì để làm, bạn đơn giản đặt đầu lên gối và bạn đi ngủ - chẳng có gì nhiều hơn điều đó. Nó là thế. Người ta ngả đầu xuống và đi vào giấc ngủ. Nhưng một người đang chịu chứng mất ngủ không thể tin được vào điều đó. Người đó sẽ nghĩ mọi người đang âm mưu chống lại mình. Họ nói họ đơn giản ngả đầu xuống và đi vào giấc ngủ nhưng người đó đã thử điều đó trong nhiều năm và nó chưa bao giờ xảy ra. Cho nên họ phải che giấu bí mật nào đó.

Không ai che giấu bí mật nào, đó là hiện tượng đơn giản - không làm gì và giấc ngủ tới. Bạn không thể ép buộc nó tới được. Nếu bạn cố, chính cái đối lập sẽ là kết quả. Thậm chí đừng chờ đợi nó. Đơn giản nằm ra, và không bận tâm về nó, quên nó đi. Bạn đơn giản tận hưởng việc nằm ra: tận hưởng tấm ga lạnh, tận hưởng hơi ấm, tận hưởng cảm giác về cái giường. Tận hưởng thôi.

Đôi khi việc thở là hay - bạn sống động và việc thở. Mọi người không may mắn thế. Với một người sống có ba mươi người chết trên thế giới bởi vì trái đất đã sống lâu thế. Với một người đang sống ba mươi người đã chết, ở dưới đất. Bạn may mắn là bạn ở trên đất, không ở dưới nó. Chẳng chóng thì chầy bạn sẽ ở dưới thôi. Nhưng trong lúc này, cứ tận hưởng rằng bạn có thể thở. Đôi khi việc thở là hay thế, nó cho bạn việc nghỉ ngơi thế.

Thụ động cùng cực nghĩa là ngay cả khi nỗ lực để thụ động cũng không còn nữa. Thế thì nó là cùng cực. Và đó là điểm sâu nhất mà thiền có thể đưa bạn tới.

Mọi người tới và nói với tôi rằng tôi nói về thụ động nhưng tất cả các cách thiền của tôi đều hoạt động. Tại sao? Có lí do, có logic đằng sau nó. Cho dù nó có vẻ điên với bạn, sự điên đó có phương pháp đằng sau nó. Và phương pháp là ở chỗ chừng nào bạn còn chưa trong hoạt động toàn bộ bạn không thể ở trong thụ động cùng cực.

Nếu bạn đã làm việc vất vả cả ngày thế thì đến tối khi bạn về nhà bạn đã buồn ngủ rồi, bạn đang đi tới giấc ngủ, bạn sẵn sàng rơi vào trong giấc ngủ. Người nghèo, người ăn xin, chưa bao giờ chịu chứng mất ngủ, chỉ người rất giầu mới chịu chứng mất ngủ. Mất ngủ là thứ xa xỉ rất lớn, mọi người không thể đảm đương có được nó. Chỉ người không làm việc chút nào, người đã từng nghỉ cả ngày, mới không thể ngủ được. Logic của họ là ngu xuẩn nhưng logic của họ rất hợp lí. Họ nghĩ rằng khi họ đã tự huấn luyện cho bản thân mình cả ngày về ngủ, giấc ngủ phải tới dễ dàng hơn. Họ đã nghỉ ngơi, thảnh thơi, cả ngày, chờ đợi đêm tới, ở sâu trong huấn luyện, nhưng đến đêm họ thấy họ không thể ngủ được. Không thể được. Nếu bạn thảnh thơi cả ngày làm sao bạn có thể ngủ trong đêm được?

Cuộc sống đi theo các cực. Đó là lí do tại sao tôi nói: Yêu nếu bạn muốn một mình; đi vào trong người khác nếu bạn muốn toàn bộ, hoàn toàn một mình. Hoạt động nếu bạn muốn thụ động. Đừng sợ phân cực, cuộc sống là phân cực. Đó là lí do tại sao cuộc sống là cả sống và chết - chết là cực kia của nó.

Đến chỗ cùng cực trong thụ động,

Học cách thụ động. Đừng bao giờ cũng là người làm, đôi khi cứ để cho mọi sự xảy ra. Thực tế mọi điều lớn lao đều xảy ra, chúng chưa bao giờ được làm. Yêu xảy ra, không ai có thể 'làm' yêu được. Nếu ai đó ra lệnh cho bạn, cho dù một Adolf Hitler ra lệnh cho bạn đi và yêu, bạn sẽ làm gì? Bạn có thể giả vờ, bạn có thể hành động, nhưng làm sao bạn thực sự yêu theo mệnh lệnh được? Điều đó là không thể được. Chính quan sát của tôi là những người đã yêu không thực sự rơi vào tình yêu đều trở thành người quan sát nó, họ đạt tới việc chứng kiến nào đó. Đặc biệt là người mãi dâm trở thành nhân chứng bởi vì họ không yêu người kia, họ không ở trong đó. Chỉ thân thể họ chuyển động; chỉ có các động tác, những động tác trống rỗng của yêu, và họ bao giờ cũng đứng bên ngoài nó. Toàn thể sự việc tiếp diễn và họ đứng bên ngoài nó. Họ có thể dễ dàng trở thành người quan sát. Người yêu không thể cạnh tranh được với người mãi dâm bởi vì họ tham dự vào trong nó, họ quên mất bản thân mình trong nó.

Nhớ đi vào trong các cực. Và nếu bạn thực sự muốn nhận biết tôi sẽ bảo bạn đôi khi quên toàn bộ bản thân bạn đi. Tham gia toàn bộ tới mức bạn không còn đó, và khi bạn đột nhiên quay lại bạn ở đó toàn đó. Quên, nhớ, sống, chết, đi vào giấc ngủ, yêu, thiền - đi vào các cực, dùng các cực, giống như hai bánh xe của chiếc xe hay hai cánh của con chim. Đừng cố vẫn còn là một cực bởi vì thế thì bạn trở nên bị tê liệt.

Đến chỗ cùng cực trong thụ động, và bao giờ cũng nhớ rằng tất cả những điều đẹp đẽ bao giờ cũng xảy ra: yêu xảy ra - bạn không thể làm được nó, thiền xảy ra - bạn không thể làm được nó, thảnh thơi xảy ra - bạn không thể làm được nó. Thực tế cuộc sống đã xảy ra cho bạn, bạn đã không làm gì về nó, bạn đã không giành được nó. Và cái chết xảy ra - bạn không thể làm gì được về nó. Tất cả những điều đẹp đẽ, sâu lắng, sâu sắc - đều xảy ra. Chỉ những thứ vô tích sự là do con người làm.

Bạn thậm chí không thể làm việc thở được, điều đó nữa cũng xảy ra. Hoà hợp với thế giới của việc xảy ra đi.

Nếu bạn hỏi tôi, thế giới vật chất là thế giới của việc làm và thế giới tâm linh là thế giới của việc xảy ra. Làm, nhưng thế rồi bạn sẽ chỉ đạt tới sự vật; hiện hữu, và để mọi sự xảy ra, và bạn sẽ đạt tới chính hiện hữu của sự tồn tại. Thượng đế chưa bao giờ được đạt tới bằng nỗ lực, Thượng đế là điều xảy ra. Bạn phải cho phép ngài xảy ra - bạn không thể ép buộc ngài được. Bạn không thể tấn công ngài, bạn không thể bạo hành với ngài được - và mọi hoạt động đều bạo hành - bạn đơn giản cho phép ngài.

Đó là lí do tại sao Lão Tử nói rằng những người muốn đạt tới chân lí tột bậc đều phải đạt tới tâm trí nữ tính. Tâm trí nữ tính là vô làm: đàn ông làm, đàn bà chờ đợi, đàn ông xuyên thấu, đàn bà đơn giản đón nhận. Nhưng điều lớn nhất xảy ra cho đàn bà, không cho đàn ông - cô ấy trở nên mang thai. Thực tế, chẳng cái gì xảy ra cho đàn ông. Anh ta có thể được thay thế bởi bất kì việc tiêm nào, anh ta có thể bị thay thế bởi một ống tiêm nhỏ, anh ta không phải là phần cơ sở đến vậy trong cuộc sống.

Mọi thứ xảy ra cho đàn bà, cô ấy trở thành ngôi nhà mới của sự sống mới. Một thượng đế mới sắp được sinh ra và cô ấy trở thành ngôi đền. Đàn ông vẫn còn là người ngoài - và đàn ông là người làm, đàn bà chỉ là đầu nhận. Đó là lí do tại sao Lão Tử nói rằng nếu bạn muốn nhận điều tối thượng, mang nữ tính, đón nhận, thụ động.

Là giữ vững được trong cái "Tịnh".

Nếu bạn thụ động bạn sẽ vẫn còn trong im lặng sâu sắc, trong bình thản, bình tĩnh, yên tĩnh. Giữ chắc lấy nó. Một khi bạn biết nó là gì bạn có thể giữ chắc nó. Ngay bây giờ bạn không thể giữ được bởi vì bạn không biết chút nào liệu có cái gì tồn tại bên trong bạn. Tiếng nói nhỏ bé, tĩnh lặng bên trong bạn, chính trung tâm nguyên tử, gọn ghẽ, nhỏ xíu bên trong cơn xoáy lốc đang có đó - nếu bạn vẫn còn thụ động, dần dần bạn sẽ rơi vào trong nó. Một hôm bỗng nhiên bạn nhận ra rằng cơn xoáy lốc của thế giới có thể tiếp tục nhưng nó không gây nhiễu loạn trung tâm. Nhiễu loạn là ở xa xôi, nó thậm chí không chạm vào trung tâm.

Chuyện xảy ra là một Thiền sư được mời tới làm khách. Vài người bạn đã tụ tập lại và họ đang ăn và nói thì bất thần có trận động đất. Ngôi nhà họ đang ngồi trong là toà nhà bẩy tầng và họ đang ở tầng thứ bẩy, cho nên mạng sống lâm nguy. Mọi người đều cố gắng thoát thân. Người chủ, chạy tới để xem điều gì xảy ra cho thầy. Thầy vẫn ở đó thậm chí không một gợn lo âu trên khuôn mặt. Mắt nhắm, thầy vẫn ngồi trên chiếc ghế của mình như đã ngồi trước đó.

Chủ nhà cảm thấy chút ít mặc cảm, ông ta cảm thấy mình hơi hèn, và điều có vẻ không phải là khách vẫn ngồi đó còn ông ta chủ nhà thì chạy mất. Những người khác, hai mươi khách khác, đã chạy xuống cầu thang nhưng ông ta đã tự dừng lại mặc dầu ông ta run lên vì sợ, và ông ta ngồi xuống bên cạnh thầy.

Cơn động đất tới rồi qua, thầy mở mắt ra và bắt đầu cuộc đối thoại mà vì động đất thầy đã phải dừng lại. Thầy lại tiếp tục tại đích xác cùng câu đó - cứ dường như cơn động đất chưa từng xảy ra chút nào.

Chủ nhà bây giờ không còn tâm trạng nào để nghe, ông ta không còn tâm trạng nào để hiểu bởi vì toàn thể bản thể ông ta bị rối loạn thế và ông ta sợ thế. Mặc dù động đất qua rồi, nỗi sợ vẫn còn đó. Ông ta nói: Bây giờ đừng nói gì nữa bởi vì tôi sẽ không thể nào hiểu thấu được nó đâu, tôi không còn là bản thân mình chút nào nữa. Động đất đã làm tôi rối trí quá rồi. Nhưng có một câu hỏi tôi muốn hỏi. Tất cả các khách khác đã thoát thân hết đi rồi, tôi cũng ở cầu thang, gần như chạy, thì tôi sực nhớ tới thầy. Thấy thầy vẫn ngồi đây với mắt nhắm, ngồi không rối loại thế, không xao xuyến thế, tôi cảm thấy tôi hơi hèn - tôi là chủ, tôi đáng phải không chạy chứ. Thế là tôi quay lại và tôi đã ngồi đây cạnh thầy. Tôi muốn hỏi một câu hỏi. Tất cả chúng tôi đều cố chạy thoát thân. Điều gì đã xảy ra cho thầy? Thầy nói gì về động đất?

Thầy nói: Ta cũng trốn thoát, nhưng các ông trốn thoát ra bên ngoài thôi, ta trốn thoát vào bên trong. Trốn thoát của các ông là vô dụng bởi vì bất kì chỗ nào các ông chạy tới cũng đều có động đất cả, cho nên điều đó là vô nghĩa, nó chẳng tạo ra nghĩa gì. Các ông có thể xuống tới tầng sáu hay tầng năm hay tầng tư, nhưng vẫn có động đất thôi. Ta trốn thoát vào một điểm bên trong ta nơi không động đất nào đã bao giờ đạt tới được, không thể đạt tới được. Ta đi vào trung tâm của ta.

Đây là điều Lão Tử nói.

Là giữ vững được trong cái "Tịnh".

Nếu bạn thụ động, dần dần bạn sẽ trở nên nhận biết về trung tâm bên trong bạn. Bạn đã mang nó suốt dọc đường rồi, nó bao giờ cũng ở đó, chỉ bạn không biết tới nó thôi, bạn không tỉnh táo. Một khi bạn trở nên tỉnh táo về nó thì toàn thể cuộc sống trở thành khác. Bạn có thể vẫn còn trong thế giới và ở ngoài nó bởi vì bạn bao giờ cũng trong tiếp xúc với trung tâm của mình. Bạn có thể đi vào trong động đất và không xao xuyến bởi vì chẳng cái gì động tới bạn cả.

Trong Thiền họ có câu ngạn ngữ rằng Thiền sư đã đạt tới trung tâm bên trong của mình có thể đi qua dòng suối, nhưng nước không bao giờ dính chân người đó. Điều đó là hay. Nó không định nói rằng nước không bao giờ làm ướt chân người đó đâu - nước sẽ làm ướt chân chứ - nó nói điều gì đó về thế giới bên trong, cõi bên trong. Không cái gì chạm tới nó, mọi thứ vẫn còn ở bên ngoài ngoại vi, và trung tâm vẫn còn không bị chạm tới, thuần khiết, hồn nhiên, trong trắng.

Vạn vật cùng đều sinh ra;

Ta lại thấy nó trở về gốc,

Lão Tử nói: Ta ngắm nhìn, ta quan quan sát cuộc sống, và thấy điều đang xảy ra.

Ôi! mọi vật trùng trùng,

Đều trở về cội rễ của nó.

Mọi thứ quay trở lại cội nguồn. Và hạt mầm mới mọc ra, và xuân tới và nó xum xuê sống động thế. Thế rồi một ngày nào đó nó quay trở về - vòng tròn đầy đủ, nó lại biến mất vào trong đất.

Con người không phải là ngoại lệ. Không cái gì có thể là ngoại lệ. Như con vật quay về, cây cối rụng về, dòng sông đi về, con người cũng thế.

Trở về cội rễ, gọi là "Tịnh".

Cuộc sống là hoạt động, hành động; cái chết là thụ động. Trở về cội rễ, gọi là "Tịnh". Điều đó là hay. Bất kì khi nào một người đã sống đúng và hiểu đúng, mà chết đi, bạn sẽ thấy rằng trên khuôn mặt người đó sẽ có nghỉ ngơi, không phiền não, cực lạc, không phiền não. Bạn có thể thấy toàn thể cuộc sống của người đó được viết trên khuôn mặt người đó - người đó đã sống đẹp, người đó đã yêu đẹp, người đó đã hiểu rõ, người đó đã trở về nhà. Không có phàn nàn, không có cằn nhằn, nhưng có biết ơn và có việc cám ơn. Vòng tròn là đầy đủ, có nghỉ ngơi.

Bất kì khi nào một người chưa sống đúng, người đã sống nửa vời, mà chết đi, đều có phiền não trên khuôn mặt. Khuôn mặt trở thành xấu.

Cái chết là tiêu chí. Nếu bạn chết đẹp và tôi không biết gì về cuộc sống của bạn, tôi chỉ biết khuôn mặt bạn trong cái chết, tôi vẫn có thể viết toàn thể tiểu sử của bạn được. Bởi vì trong cái chết bạn không thể lừa dối được - trong cuộc sống bạn có thể lừa. Trong cuộc sống bạn có thể mỉm cười khi có giận dữ bên trong, bạn có thể cho dáng vẻ giả tạo, nhưng trong cái chết không ai tinh ranh được thế đâu. Cái chết làm lộ ra chân lí. Cái chết đem thực tại của bạn lên chính bề mặt khuôn mặt bạn. Cho nên bất kì khi nào bạn chết đi, cái chết của bạn sẽ chỉ ra bạn đã sống thế nào, liệu cuộc sống của bạn có là cuộc sống thực không, đích thực không, hay là cuộc sống không thực xấu xí.

Thánh nhân không được biết tới trong cuộc sống; bởi vì ông ấy có thể chỉ làm điệu bộ; thánh nhân được biết tới chỉ trong cái chết, bởi vì thế thì bạn không thể làm điệu bộ được.

Trở về cội rễ, gọi là "Tịnh". Thánh nhân chết đi trong ân huệ, cái chết trở thành chính cao trào của toàn bộ cuộc sống, cái chạm cuối cùng.

Ấy gọi là "phục mạng".

Mọi thứ quay trở về cội nguồn của nó.

Ở phương Tây họ có ý niệm về tiến bộ tuyến tính; ở phương Đông chúng ta có ý niệm về tiến bộ vòng tròn. Những ý niệm này là khác nhau toàn bộ và phụ thuộc nhiều vào chúng. Ở phương Tây họ nghĩ rằng mọi thứ đi theo đường thẳng và cứ đi theo đường thẳng mãi, đường thẳng tắp. Ở phương Đông chúng ta nghĩ mọi thứ đi trong vòng tròn, trong bánh xe - chính từ sansar, thế giới, nghĩa là bánh xe. Mọi thứ quay trở lại cội nguồn của nó, lặp lại mãi. Đó là cách các mùa tiếp nối, đó là cách trái đất chuyển động, đó là cách mặt trời chuyển động, đó là cách toàn thể bầu trời và các vì sao chuyển động - theo vòng tròn. Vòng tròn là quá trình cơ bản và vòng tròn là luật vĩnh hằng của cuộc sống. Nó không tuyến tính. Nếu mọi sự đi theo đường thẳng thì lịch sử trở thành rất quan trọng bởi vì cùng một thứ sẽ không bao giờ xảy ra lặp lại. Đó là lí do tại sao ở phương Tây, lịch sử đã trở thành quan trọng thế. Ở phương Đông chúng ta chưa bao giờ bận tâm về lịch sử; thực tế chúng ta đã không viết sử, chúng ta đã viết mỗi huyền thoại, puran. Puran không phải là lịch sử bởi vì chúng ta không bận tâm tới lịch sử.

Nếu mọi thứ đi theo vòng tròn thì cùng điều sẽ xảy ra, lặp đi lặp lại; cho nên chúng ta bận tâm tới điều bản chất, chúng ta không bận tâm với sự kiện. Không ai bận tâm khi nào Phật đã được sinh ra nhưng người phương Tây lại rất quan tâm về điều đó, về ngày tháng ông ấy được sinh ra. Chúng ta không bận tâm, bởi vì chúng ta biết rằng hàng nghìn chư phật đã từng được sinh ra trước đây và hàng nghìn chư phật sẽ lại được sinh ra nữa, cho nên ngày tháng là không quan trọng. Thế thì Phật trở thành chỉ là biểu tượng của mọi chư Phật - Phật tính tinh hoa.

Cho nên chúng ta viết chuyện về Phật như huyền thoại, như nguyên mẫu, chúng ta không viết lịch sử. Lịch sử chỉ chăm chăm tới chi tiết: ông ấy sinh ra khi nào, tên bố ông ấy là gì, ông ấy sinh ra ở thành phố nào, ông ấy chết khi nào, ông ấy đã làm gì. Những điều này không có nghĩa với chúng ta. Điều đã xảy ra mới có nghĩa cho chúng ta; không phải điều ông ấy đã làm - điều đã xảy ra. Bất kì ngày tháng nào cũng được cho lúc ông ấy được sinh ra. Cho dù ông ấy chưa bao giờ được sinh ra, điều đó vẫn có tác dụng, đấy không phải là vấn đề chút nào. Với chúng ta ông ấy là biểu tượng của mọi chư Phật đã từng được sinh ra trước đây hay thậm chí sẽ được sinh ra trong tương lai. Ông ấy là biểu tượng, ông ấy là bánh xe.

Chúng ta bắt lấy điều bản chất. Cái bản chất trở thành puran, huyền thoại, cái không bản chất trở thành lịch sử. Lịch sử là vô dụng. Henry Ford đã nói rằng lịch sử là nói nhảm. Nó thế đấy. Nhưng puran - puran là chân lí. Bây giờ bạn sẽ bị phân vân. Lịch sử mang tính sự kiện, puran không mang tính sự kiện - puran không phải là sự kiện, nhưng puran là chân lí. Lịch sử là chi tiết không cần thiết, nói về ngoại vi, nhưng ở phương Tây lịch sử là quan trọng bởi vì mọi sự đi theo đường thẳng. Không cái gì sẽ lại xảy ra theo cùng cách, cho nên bạn phải bắt lấy chi tiết. Jesus sẽ không xảy ra nữa, ông ấy đã xảy ra chỉ một lần, đó là lí do tại sao có cố chấp, chủ nghĩa giáo điều của người Ki tô giáo.

Mohammed sẽ không xảy ra lần nữa bởi vì Mohammed và đạo Hồi tới từ cùng một gốc, tín ngưỡng Do Thái. Tín ngưỡng Do Thái, Ki tô giáo và Hồi giáo, họ tới từ cùng một gốc, từ cùng một ý tưởng - nhưng với chúng ta đó không phải là vấn đề. Phật đã xảy ra, sẽ xảy ra, sẽ cứ xảy ra nữa, không cần bận tâm về chi tiết. Bạn có thể thấy các chi tiết này lặp đi lặp lại mãi bởi vì ông ấy sẽ quay trở lại.

Cuộc sống là vòng tròn. Khi cuộc sống là vòng tròn bạn biết cái chết là nghỉ ngơi: nó đang quay lại về cùng một điểm, rơi lại trở về đất mẹ, rơi lại trở về tâm thức vũ trụ, rơi lại trở về cùng cội nguồn từ đó bạn đã tới. Thế thì không có tranh đấu chống lại nó, không xung đột, bạn đơn giản chấp nhận. Chấp nhận trở thành cuộc sống của bạn và qua chấp nhận, mãn nguyện xảy ra.

Trở về cội rễ, gọi là "Tịnh".

Ấy gọi là "phục mạng".

Phục mạng gọi là 'Thường".

Đây là Luật Vĩnh hằng - vòng tròn.

Biết Thường gọi là Minh.

Và một khi bạn biết Luật bạn không tranh đấu với nó, bởi vì mọi tranh đấu đều vô tích sự, vô kết quả. Bạn đơn giản chấp nhận và sống cùng nó. Người trí huệ đi cùng với Luật, người ngu đi ngược lại luật. Không ai trừng phạt bạn cả. Nếu bạn đi ngược lại Luật, bạn bị phạt bởi hành động riêng của mình.

Cứ dường như bạn đang cố đi qua tường, thế rồi bạn đập đầu mình vào. Không phải là Thượng đế đang ngồi đó ra lệnh cho tường đập vào đầu người này đâu! Ngu xuẩn! Không cần Thượng đế nào cả - nếu bạn đi ngược lại Luật, bạn khổ. Cho nên nếu bạn khổ, biết rõ rằng bạn đang đi ngược lại Luật. Nếu bạn cảm thấy hạnh phúc, biết rõ rằng bằng cách nào đó, có chủ định hay không chủ định, bạn đã đi cùng với Luật.

Thử tìm những khoảnh khắc của phúc lạc và khoảnh khắc của đau khổ trong cuộc sống của bạn. Phân tích chúng, và bạn sẽ thấy rằng bất kì khi nào bạn hạnh phúc và phúc lạc đó là vì bạn đi cùng Luật, và bất kì khi nào bạn khổ đó là vì bạn đi ngược lại Luật.

Biết Thường gọi là Minh.

Không biết đạo thường

mà làm càn là gây hung hoạ

Không ai khác chịu trách nhiệm - chỉ bạn và một mình bạn thôi. Nếu bạn khổ đó là vì bạn, nếu bạn cảm thấy phúc lạc đó là vì bạn. Bạn là địa ngục của mình và bạn là cõi trời của mình nữa.

Xem Chương 2 – Quay về Mục lục – Quay về Mục lục Toàn tập