CHƯƠNG 9. BẮT ĐẦU VÀ KẾT THÚC
Lão Tử nói:
Vật yên tịnh, dễ cầm,
Chưa bày điềm, dễ giải;
Vật mềm dễ tan;
Vật nhỏ, dễ tán.
Ngăn ngừa khi chưa hiện,
Sửa trị khi chưa loạn.
Cây to một ôm,
Khởi sinh tại gốc nhỏ.
Đài cao chính tầng,
Khởi đầu nhúm đất con.
Đi xa nghìn dặm,
Khởi đầu một bước chân.
Làm thì hư,
Giữ thì mất.
Bởi vậy thánh nhân,
Không làm nên không hư,
Không giữ, nên không mất.
Người dân mà làm,
Gần thành thì bại.
Dè sau như trước,
Ắt không hư hại.
Vậy nên thánh nhân.
Muốn mà không muốn.
Không quí của khó được.
Học mà không học,
Giúp chúng nhân hối mà trở về.
Giúp vạn vật sống theo tự nhiên.
Mà không dám mó tay vào.
Chuyện biểu tượng Trung Quốc kể về một sư đi tìm Phật.
Ông ấy đã đi hết năm nọ tới năm kia và rồi cuối cùng ông ấy tới một miền quê nơi Phật đã sống. Còn mỗi dòng sông phải được vượt qua và ông ấy sẽ đối diện với Phật. Ông ấy thật cực lạc.
Ông ấy đã hỏi thăm liệu ông ấy có thể đi nhờ qua phà hay thuyền để sang bờ bên kia được không, vì dòng sông rất rộng. Nhưng mọi người trên bờ đều thông báo cho ông ấy: "Không ai có khả năng đưa ông sang đâu bởi vì có truyền thuyết rằng bất kì ai đi sang bờ bên kia đều không bao giờ trở lại. Cho nên không ai dám đưa ông sang đó đâu. Ông sẽ phải bơi sang thôi."
Tất nhiên sợ rồi, bởi vì dòng sông rất rộng, nhưng dầu vậy chẳng tìm ra cách khác, sư này bắt đầu bơi. Ngay giữa dòng sông ông ta thấy một cái xác nổi lập lờ, càng ngày càng tới gần ông ấy hơn. Ông ấy trở nên sợ; ông ấy muốn tránh cái xác. Ông ấy cố theo nhiều cách để lẩn tránh nhưng ông ấy không thể tránh được, cái xác tỏ ra rất thủ đoạn; dù ông ấy cố thế nào, cái xác cứ tới ngày một gần hơn.
Thế rồi thấy chẳng còn cách nào thoát khỏi nó - và hơn nữa tò mò cũng ám ảnh người đó bởi vì cái xác dường như là xác của một sư Phật giáo: áo cà sa vàng, cái đầu cạo trọc lốc - thu lấy dũng cảm ông ấy cho phép cái xác tới gần hơn; thực tế ngược lại, bản thân ông ấy bơi tới cái xác.
Ông ấy nhìn vào khuôn mặt, và bắt đầu cười như điên, bởi vì đó là xác của ông ấy; ông ấy không thể tin được vào mắt mình, nhưng nó là vậy. Ông ấy nhìn đi nhìn lại, nhưng đó chính là xác của riêng ông ấy.
Và thế rồi cái xác nổi trôi xuôi theo dòng sông, và ông ấy quan sát mọi quá khứ của mình đi cùng với nó: mọi điều ông ấy đã học, mọi điều ông ấy đã sở hữu, mọi điều ông ấy đã từng là, bản ngã, trung tâm của tâm trí ông ấy, cái ngã - mọi thứ nổi ra khỏi cái xác. Ông ấy trống rỗng toàn bộ.
Bây giờ không có nhu cầu đi sang bờ bên kia, không cần đi sang bờ bên kia bởi vì một khi quá khứ của ông ấy đã bị dòng sông lấy đi rồi bản thân ông ấy đã là Phật. Ông ấy bắt đầu cười bởi vì ông ấy đã tìm Phật ở bên ngoài, còn Phật lại ở bên trong.
Ông ấy vừa cười vừa trở lại cùng bờ ông ấy vừa mới rời đi chỉ vài phút trước, nhưng không ai nhận ra ông ấy. Ông ấy thậm chí bảo mọi người: "Tôi vẫn là cùng người đó thôi!" nhưng họ cười. Ông ấy không còn là người cũ nữa.
Thực tế ông ấy không có. Và đó là lí do cho truyền thuyết rằng không ai quay lại - bất kì ai sang bờ bên kia. Mọi người đều quay lại, nhưng họ không phải là cùng người cũ, người cũ đã chết, và người tuyệt đối mới đã tới thế vào chỗ đó.
Tôi muốn chuyện biểu tượng này được in sâu vào trong bản thể bạn nhiều nhất có thể được. Đây sẽ là tương lai của bạn. Nếu bạn thực sự tiếp tục cuộc hành trình tới đất Phật để trở thành điều tối thượng, để biết điều tối thượng, ngày này hay ngày khác bạn sẽ đi tới dòng sông rộng nơi tất cả mọi điều bạn đã làm, mọi điều bạn có thể làm, mọi thứ bạn đã sở hữu, mọi thứ bạn có thể sở hữu, mọi thứ bạn đã là, mọi thứ bạn có thể là: tất cả đều bị dòng sông lấy đi - nó đi theo dòng chảy dần dần hướng ra đại dương; và bạn bị bỏ lại toàn bộ một mình, không tài sản nào, không thân thể, không tâm trí. Trong sự một mình đó, hoa của Phật nở ra. Bạn đã đi tới đất Phật. Bạn đã đi tới biết Đạo.
Những lời kinh này của Lão Tử là phương pháp: Cách đạt tới đất Phật bên trong. Bây giờ, cố hiểu lời kinh này.
Vật yên tịnh, dễ cầm,
Bạn đã từng cố, theo cả nghìn lẻ một cách, để cầm bản thân mình, để kiểm soát bản thân mình, nhưng bạn đã không có khả năng đó bởi vì tâm trí không tĩnh lặng. Khi tâm trí không tĩnh lặng bạn không thể giữ được nó. Khi nó tĩnh lặng nó không còn nữa, nó không có đó - và đó là cách duy nhất để cầm giữ nó.
Bạn không thể kiểm soát được tâm trí. Thực tế những người kiểm soát được tâm trí là những người không có tâm trí. Chính việc dùng từ sai là nói rằng họ kiểm soát tâm trí. Những người có tâm trí chưa bao giờ kiểm soát được nó, không thể kiểm soát được nó. Nếu tâm trí có đó thì tâm trí sẽ kiểm soát bạn. Nếu tâm trí không có đó chỉ thế thì bạn mới có thể kiểm soát được nó, và tâm trí không có đó khi nó tĩnh lặng.
Cho nên khi mọi người nói: tôi muốn có tâm trí tĩnh lặng, tâm trí im lặng, tâm trí an bình, họ không biết họ đang nói gì, bởi vì tâm trí tồn tại chỉ khi nó không tĩnh lặng. Không có gì giống như tâm trí tĩnh lặng cả. Tâm trí tĩnh lặng là vô trí!
Bạn có thấy cái gì giống như cơn bão tĩnh lặng không? Bạn có thấy cái gì giống như điều đó không? Khi cơn bão tĩnh lặng nó không có đó! Tâm trí là cơn bão, rối loạn. Khi nó tĩnh lặng nó không có đó chút nào, tất cả các con sóng đã biến mất. Nếu sóng có đó rối loạn có đó. Cho nên, nếu bạn làm tĩnh lặng tâm trí, dù có chủ ý hay không chủ ý bạn sẽ đi hướng tới trạng thái vô trí.
Vật yên tịnh, dễ cầm,
Thực tế không có nỗ lực để cầm nắm nó, việc đó dễ thế. Nói việc đó dễ là không tốt lắm bởi vì dễ cũng chỉ ra chút ít khó khăn trong nó, đó là một loại khó. Khó và dễ có cùng phẩm chất; chúng khác nhau ở mức độ, ở lượng, nhưng không ở chất. Không, nói dễ là không hay, đó là lí do tại sao Lão Tử nói đi nói lại rằng chân lí không thể được nói ra. Khi nó được nói ra nó không còn là chân lí nữa.
Nhưng ông ấy phải dùng ngôn ngữ như tôi phải dùng ngôn ngữ, và mọi ngôn ngữ đều không liên quan tới hiện tượng cốt lõi nhất, tới kinh nghiệm bên trong nhất. Mọi ngôn ngữ đều không liên quan, nhớ điều đó. Cứ dùng ngôn ngữ, ngôn ngữ được dùng như cái trỏ.
Tôi chỉ cho bạn mặt trăng và bầu trời qua ngón tay tôi. Ngón tay tôi không phải là trăng, nó là cái trỏ; đừng bám lấy nó, quên tất cả về nó đi. Khi tôi chỉ ngón tay cho bạn tôi không chỉ cho bạn ngón tay đâu, tôi chỉ mặt trăng cho bạn; ngón tay là không liên quan, cùng điều đó có thể được làm bằng chiếc gậy, hay cái gì đó khác, bất kì cái trỏ nào cũng có thể làm được điều đó, và cái trỏ không có quan hệ với trăng. Toàn thể ngôn ngữ vận hành như cái trỏ thôi. Lão Tử phải nói cái gì đó mà không đích xác như vậy: Vật yên tịnh, dễ cầm; nhưng ông ấy đang chỉ theo hướng đúng.
Nếu bạn muốn cầm giữ bản thân mình, nếu bạn muốn kiểm soát bản thân mình, nếu bạn muốn trở thành người chủ của bản thể riêng của mình, nếu bạn không muốn là nô lệ, và là nô lệ của nhiều chủ thế: mọi người đều thao túng bạn, thao tác bạn, kiểm soát bạn, áp bức bạn, khai thác bạn - kẻ thù, bạn bè, nhưng người quen biết và họ hàng và những người là kẻ địch - tất cả đều thao túng bạn, cố gắng kiểm soát bạn, nếu bạn muốn là người chủ của bản thân mình - cách duy nhất là làm tĩnh lặng tâm trí, làm chậm quá trình của nó, làm chậm lại cơn điên của nó.
Như tâm trí vậy, nó chạy điên cuồng. Làm chận dần quá trình này lại đi. Khuyên nhủ nó đi nhanh nhưng đừng chạy. Thế rồi khuyên nhủ nó bước chậm chứ đừng bước nhanh. Thế rồi thuyết phục nó không bước chút nào mà đứng tĩnh lặng... Dần dần và bằng thuyết phục nó hướng tới quá trình chậm hơn.
Khi tâm trí chậm lại bạn sẽ có khả năng nhìn thấy lỗ hổng giữa hai ý nghĩ - và trong những lỗ hổng đó bạn sẽ thấy bản thân mình. Trong những khoảng hở đó ý nghĩ này đi qua, ý nghĩ khác còn chưa tới; đám mây này chuyển động, đám mây khác còn chưa tới, nhưng ở giữa, trong khoảng hở, không gian, bạn có thể thấy trời xanh. Trời xanh đó là bạn. Và một khi bạn có thoáng nhìn về mình là ai, bạn làm chậm tâm trí ngày một nhiều hơn bởi vì điều đó phúc lạc thế!
Hoạt động của tâm trí là địa ngục, bất hoạt của tâm trí là cõi trời - và hoàn toàn biến mất của tâm trí là moksha. Không có từ nào trong tiếng Anh cho moksha cho nên tôi dùng cùng từ này vậy. Nó nghĩa là: bên ngoài mọi nhị nguyên; bên ngoài cả cõi trời và địa ngục; nơi không có đau đớn không có hoan lạc, nhưng đơn giản bạn trong thuần khiết tuyệt đối, một mình.
Vật yên tịnh, dễ cầm,
Chưa bày điềm, dễ giải;
Và bao giờ cũng nhớ, khi bệnh đã bắt bạn việc đó là khó rồi. Nó có thể được chữa nhưng sẽ mất thời gian. Nó có thể đã được phòng ngừa nếu bạn đã trở nên nhận biết trước khi nó trở thành biểu lộ.
Ở nước Nga Xô viết một cách chụp ảnh mới được phát triển mọi ngày, cách chụp ảnh rất rất có tiềm năng lớn. Họ gọi nó là cách chụp ảnh Kirlian. Kirlian đã phát triển những phim rất nhạy cảm có thể chụp ảnh hào quang của bạn, của thể điện của bạn. Qua những bức ảnh đó người ta có thể nhìn thấy liệu bạn có bị ốm trong vòng sáu tháng không; bức ảnh sẽ chỉ ra, ngay từ bây giờ hôm nay, rằng sau sáu tháng bạn sẽ trở thành nạn nhân của bệnh lao hay cái gì đó khác. Bạn không nhận biết về điều đó chút nào, không bác sĩ nào có thể nói rằng bạn sắp ốm, bạn có thể có vẻ hoàn toàn mạnh khoẻ. Bệnh này còn chưa biểu lộ. Nó còn chưa đi tới thân thể vật lí, nó thậm chí còn chưa đi tới tâm trí, nó vẫn trong thể điện - cái là điều tinh tế nhất trong bạn: điều các tôn giáo đã từng gọi là thể tinh tú.
Từ tinh tú - astral bắt nguồn từ từ ngôi sao; tinh tú nghĩa là thể sao, được làm ra từ ánh sáng của nó nghĩa là thể điện. Đó là lí do tại sao khoa học về sao được gọi là thiên văn.
Bây giờ Kirlian đã phát triển một thiết bị rất khoa học để dự báo bệnh tật, và ông ấy dự báo đúng một trăm phần trăm; và khi ông ấy nói: bệnh này đang tới, không ai có thể tin vào điều đó; không bác sĩ nào có thể kiểm tra thấy nó ở đâu cả, nó ở không đâu cả - bởi vì bác sĩ có thể kiểm tra nhiều nhất là thân thể thôi, và không nhà tâm thần nào có thể kiểm tra được nó ở bất kì đâu bởi vì ông ấy chỉ có thể kiểm tra tâm trí; nó còn ở sâu hơn, không biểu lộ, trong thể tinh tú. Và Kirlian nói nó có thể được dõi vết ở đó, và thế thì nó sẽ không bao giờ tới.
Điều này dường như có tiềm năng rất lớn cho tương lai. Một ngày nào đó này khác mọi bệnh viện sẽ tiến hành thực nghiệm với thể tinh tú. Chỉ thế thì bệnh tật mới có thể biến mất hoàn toàn, bởi vì chúng sẽ được xử lí trước khi chúng tới bạn, trước khi bạn trở nên nhận biết rằng chúng có đó.
Đây là điều Lão Tử nói về hiện tượng bên trong nhất của bản thể bạn. Cũng có cùng điều đang xảy ra. Nếu bạn làm chậm quá trình này bạn có thể thấy: giận dữ đang tới - bạn có thể thấy nó. Giận dữ có ba giai đoạn: giận dữ có đó đầu tiên trong hạt mầm, trong thể tinh tú; nếu bạn rất rất tỉnh táo bạn có thể cảm thấy việc tới của cơn bão; nó còn chưa tới, nó đang gõ cửa nhà; tiếng gõ cửa rất tinh tế, nhưng nó có thể được nghe thấy. Bạn không nghe thấy nó bởi vì bạn là đám đông thế bên trong: ồn ào thế, huyên thuyên, tới mức tiếng động tinh tế không thể được nghe thấy. Nhưng nếu bạn trở nên im lặng chút ít bạn sẽ biết giận dữ trước khi nó đạt tới bạn. Thế thì nó có thể được điều trị rất dễ dàng.
Giai đoạn thứ hai là khi giận dữ đã chiếm lĩnh. Thế thì gần như không thể nào đẩy nó lùi lại được. Thực tế bạn bị xâm chiếm nhiều tới mức bạn không có đó để kiểm soát nó. Khi bạn giận bạn không có, chỉ có giận dữ; toàn thể con người bạn bị xâm chiếm. Điều đó có thể chỉ trong một khoảnh khắc nhưng bạn đánh mất bản thân mình trong nó, nó bao quanh bạn, bạn sẽ làm cái gì đó mà bạn sẽ ăn năn; nhưng bạn bất lực, người điên, người khùng.
Và thế rồi giai đoạn thứ ba - khi cơn giận đã qua: thế thì mọi người trở nên nhận biết. Khi giận dữ đã qua thế thì ngay cả người ngu nhất cũng trở nên nhận biết. Thế thì người đó ăn năn, cố gắng tìm lời bào chữa cho tại sao mình đã trở nên giận, hợp lí hoá nó, cố đi sang bên kia bên người mà người đó đã trút giận dữ và rác rưởi lên, để được xin lỗi, xin tha thứ - đây là giai đoạn thứ ba. Và mọi người trong trạng thái này bao giờ cũng lấy lời thề rằng không bao giờ họ sẽ giận nữa; lời thề của họ là tuyệt đối bất lực; chúng sẽ không có ích bởi vì chúng được lấy ở giai đoạn thứ ba khi giận dữ đã qua rồi. Thế thì mọi người đều khôn.
Bạn phải nhận biết khi nào giận dữ có đó. Khó đẩy nó ra nhưng nếu bạn trở nên nhận biết khi giận dữ có đó bạn sẽ không chứng tỏ có hại cho bất kì ai, bạn sẽ quan sát nó, nó sẽ bay hơi. Không thể nào đẩy được nó ra, nó đã chiếm quyền; nó sẽ gây hại cho bạn nhưng sẽ không hại cho bất kì ai khác. Bạn sẽ không giận bất kì ai khác; bạn sẽ sôi lên với giận dữ và để cho nó thoát vào trong chân không, vào bầu trời.
Nếu bạn trở nên nhận biết ở giai đoạn thứ hai thì chỉ bạn bị hại, không ai khác. Nhưng nếu bạn trở nên nhận biết về tầng thứ nhất trước khi nó trở nên biểu lộ, ngay cả bạn cũng không bị hại.
...Chưa bày điềm, dễ giải;
Điều đó có thể được dừng lại ngay lập tức. Nhưng thế thì bạn sẽ cần nhạy cảm rất rất sâu sắc - và bạn đã trở nên gần như đờ đẫn, bạn không nhạy cảm. Như tôi thấy nó, mọi người đã làm mất nhạy cảm của họ hoàn toàn, họ gần như vô nhạy cảm toàn bộ. Họ kéo lê cứ dường như trong giấc ngủ. Họ làm mọi thứ mà không biết tại sao họ làm chúng. Khi họ đã làm một điều rồi thì họ đột nhiên trở nên nhận biết: Mình đã làm gì thế này? Thế rồi họ cố gắng và tìm cách bào chữa bởi vì điều đó có vẻ ngu xuẩn thế. Không lời bào chữa, không lí do nào, tại sao bạn đã làm điều đó? Và bạn đã làm cùng điều đó nhiều lần trong quá khứ, và bạn đang lặp đi lặp lại nó.
Bình thường con người là robot, máy tự động, người đó lặp đi lặp lại cùng sai lầm. Nhưng người đó vô ý thức.
Gurdjieff thường nói với đệ tử của ông ấy rằng nếu bạn có thể vẫn còn có ý thức trong một phút thôi, điều đó sẽ có tác dụng. Ông ấy sẽ cho họ đồng hồ, và bảo họ quan sát: Nhìn đồng hồ, quan sát kim giây, và vẫn còn tỉnh táo rằng bạn đang quan sát; và bất kì khi nào bạn cảm thấy rằng bạn đã bỏ lỡ nhận biết, ngay lập tức báo cáo điều đó.
Gần như không thể nào tìm ra một người có thể tỉnh táo trong sáu mươi giây; tức là, một phút. Sau ba, bốn giây - lỗ hổng, bạn đã quên mất, tâm trí của bạn đã chuyển đi đâu đó khác; thế rồi đột nhiên bạn lại nhớ ra, thế rồi bạn bắt đầu quan sát; nhưng ba, bốn giây - và bạn lại quên.
Gurdjieff thường nói rằng như bạn vậy bạn không có linh hồn. Ông ấy đúng. Làm sao có thể nói được rằng bạn có linh hồn khi bạn không có tâm thức chút nào?
Như bạn vậy, không cái gì là có thể cho bạn, bởi vì mọi khả năng mở ra chỉ khi bạn trở nên có ý thức. Trở nên có ý thức, trở nên tỉnh táo hơn, tỉnh táo mạnh tới mức bất kì cái gì thoáng qua tâm trí bạn, bắt chéo nó với nhận biết hoàn hảo - bạn biết nó. Phật thường nói với các đệ tử của ông ấy rằng cho dù bạn thở vào và thở ra bạn cũng phải nhận biết rằng bây giờ hơi thở đang đi vào, bây giờ hơi thở đã đổi chiều, đang đi ra; đi vào, đi ra, đi vào, đi ra... Không phải là bạn phải lặp lại nó, nếu bạn lặp lại nó bạn sẽ quên hơi thở; bạn phải quan sát nó, không bằng lời - bằng nhận biết.
Và Phật đã làm cho nó thành thiền duy nhất.
Ông ấy gọi nó là yoga anapana sati: yoga của quan sát việc đi vào và đi ra của hơi thở. Và ông ấy nói: Không cần cái gì khác, điều này sẽ là đủ. Và điều này đã được hàng triệu người theo Phật thực hiện. Họ đã trở nên ngày một tỉnh táo bằng quan sát hơi thở.
Nếu bạn có thể quan sát hơi thở bạn có thể quan sát bất kì cái gì, bởi vì hơi thở là hiện tượng rất tinh tế. Bạn trở nên sống động với hơi thở thứ nhất - đây là cuộc sống. Người Hindu gọi nó là prana bởi vì nó là cuộc sống nền tảng nhất; không có nó bạn không thể tồn tại được. Việc thở tới đầu tiên - đó là hành động đầu tiên xảy ra. Thế rồi nhiều thứ đi theo. Và thế rồi hành động cuối cùng cũng với hơi thở - khi hơi thở rời khỏi thân thể.
Sinh bắt đầu với thở, sống chấm dứt với thở - vòng tròn thành đầy đủ. Nếu bạn có thể quan sát hơi thở bạn sẽ trở nên siêu việt với cả sinh và tử. Người quan sát sẽ nhìn thấy điều đó: Mình không là hơi thở bắt đầu cuộc sống; mình không là cái chết, hơi thở chấm dứt cuộc sống; mình ở bên ngoài.
...Chưa bày điềm, dễ giải;
Cho nên bất kì điều gì bạn muốn thay đổi trong cuộc sống của mình và biến đổi, thay vì chờ đợi giai đoạn thứ ba, tỉnh táo ở giai đoạn thứ nhất. Khi bạn cảm thấy chấn động đầu tiên của tham lam, tỉnh táo luôn. Nếu bạn bỏ lỡ tại điểm này, thế thì sẽ ngày càng khó hơn để giải quyết nó.
Ở khoảnh khắc đầu tiên mọi thứ dễ dàng thế - nó giống như hạt mầm; bạn có thể ném nó đi; bạn không cần bận tâm về nó - nhưng khi nó trở thành cây lớn, thế thì khó rồi. Và cây bên ngoài là một điều - bạn có thể chặt chúng, nhưng giận dữ, tham lam, dục này - đây là những cây bên trong, chúng trở nên xoắn xuýt với bản thể bạn; khi bạn chặt chúng, bạn chảy máu; khi bạn chặt chúng, bạn đau.
Mọi người hỏi đi hỏi lại tôi: "Khi nào chúng tôi hiểu được khổ tới từ nguồn nào, tại sao chúng tôi cứ níu bám lấy khổ?" Đây là lí do: khổ đã trở thành một phần của bản thể bạn; nếu bạn cắt nó, bạn chảy máu. Nó không giống như dây thừng mà bạn có thể đơn giản tuột ra khỏi nó, nó giống như da bạn; nếu bạn bóc da mình bạn sẽ đau. Có thể da bạn bị bệnh. Có thể bạn đã bị bệnh chàm bội nhiễm. Nhưng dầu vậy nó là da bạn. Bạn đau nhưng bạn không thể bóc nó được, bởi vì điều đó thậm chí sẽ còn đau nhiều hơn.
Mọi người níu bám lấy khổ bởi vì ít nhất có cái gì đó để níu bám lấy. Khi khổ mất đi sẽ không có gì để níu bám cả. Và ít nhất khổ được biết và quen thuộc, người bạn cũ, bạn đã trở nên hoà điệu với nó, bạn biết nó có đó; bệnh cũ. Thế rồi người này trở nên quen với nó. Bạn níu bám lấy khổ, bởi vì cắt nó là cắt con người riêng của bạn.
Bao giờ cũng nhớ bắt giữ các thứ trong khi chúng còn ở trạng thái chưa biểu lộ. Ngay bây giờ bạn bắt chúng khi chúng mất rồi. Cho nên bạn đơn giản tự lừa mình - làm sao bạn có thể bắt được một thứ khi nó mất rồi? Bạn trở nên rất khôn ngoan khi giận dữ qua rồi, nhưng phỏng có ích gì? Bạn trở nên rất khôn khi bạn đã làm điều vô nghĩa nào đó và hành động này đã được hoàn thành; thế thì bạn khôn. Khôn này là vô dụng, khôn này là ngu xuẩn. Bất kì ai và mọi người đều có thể khôn theo cách đó.
Nếu bạn bắt đầu quá trình biến đổi thực bạn nên trở nên nhận biết khi sự việc có đó. Thế thì cái gì đó có thể được làm. Và nếu bạn có thể trở nên nhận biết khi sự việc còn chưa tới, thế thì mọi sự có thể được làm.
Chưa bày điềm, dễ giải;
Vật mềm dễ tan;
Vật nhỏ, dễ tán.
Ngăn ngừa khi chưa hiện,
Có vẻ ngớ ngẩn. Bạn cũng giải quyết với sự việc khi nó không có đó; và Lão Tử cũng nói giải quyết sự việc khi nó không có đó; nhưng trước khi. Khác biệt là ở sau và trước. Bạn giải quyết với giận dữ khi nó không có đó mà qua rồi; còn Lão Tử nói giải quyết nó khi nó chưa có đó, còn chưa tới. Giải quyết sự việc trước khi nó có đó và bạn sẽ có phẩm chất khác toàn bộ cho bản thể mình. Bạn sẽ có bản thể trinh nguyên, hồn nhiên, và không bị biến chất.
Sửa trị khi chưa loạn.
Đừng chờ đợi và đừng trì hoãn; đừng nói: Chúng tôi sẽ làm nó ngày mai - ngày mai chưa bao giờ tới. Ngày mai chưa bao giờ có đó, sẽ không bao giờ có đó. Nó chỉ là tưởng tượng trong tâm trí. Bao giờ cũng là hôm nay. Cái tồn tại bao giờ cũng là bây giờ. Khoảnh khắc này duy nhất tồn tại.
Nếu bạn muốn làm cái gì đó, làm nó ở đây và bây giờ đi. Đừng trì hoãn, và đừng nói: Nó là điều nhỏ bé thế chúng ta có thể lo nó ngày mai. Không cái gì là nhỏ cả. Nếu bạn không tỉnh táo, đến lúc ngày mai tới điều này sẽ thành to và lớn; và thế thì bạn sẽ gặp khó khăn. Và có thể ngày mai lại không có khả năng cho bạn giải quyết nó.
Đừng bao giờ để vấn đề không đầy đủ, đó là cách bạn trở nên bị nặng gánh. Bao giờ cũng sống cuộc sống đầy đủ từ khoảnh khắc sang khoảng khắc. Bất kì cái gì bạn phải làm, làm nó bây giờ. Bất kì cái gì bạn phải nói, nói nó bây giờ. Bất kì cái gì bạn phải là, là nó ngay bây giờ. Đừng nói: Ngày mai, ngày mai là mảnh đất của kẻ ngu. Đó là cách thức ngu xuẩn tiếp diễn - trì hoãn. Nếu bạn có thể hoàn thành mọi thứ vào khoảnh khắc này bạn bao giờ cũng tươi tắn cho khoảnh khắc tiếp, không có tàn tích. Và nếu cái chết tới với người như thế thì người đó sẵn sàng và hạnh phúc bởi vì người đó chưa bao giờ bỏ lại bất kì cái gì không đầy đủ. Người đó bao giờ cũng sẵn sàng bởi vì người đó bao giờ cũng đầy đủ.
Nếu cái chết tới với bạn, bạn sẽ gặp rắc rối bởi vì cả nghìn lẻ một thứ không đầy đủ và bạn muốn có thêm chút thời gian nữa - bởi vì bạn bao giờ cũng muốn làm cái gì đó và bạn chưa bao giờ làm chúng.
Thực tế, những thứ vô dụng bạn đã hoàn thành còn những thứ hữu dụng bạn đã trì hoãn. Nếu bạn trì hoãn giận tới mai, điều đó có thể tốt, nhưng bạn không bao giờ trì hoãn giận tới mai cả. Giận bạn làm ngay bây giờ, yêu bạn trì hoãn tới mai; tham - bạn làm nó bây giờ, chia sẻ bạn trì hoãn tới mai; bạo hành - bạn làm nó bây giờ, từ bi - bạn nói: "Chúng ta sẽ xem ngày mai." Tất cả những cái vô nghĩa bạn làm ngay bây giờ, bạn không chờ tới mai; và mọi cái đẹp bạn cứ đẩy đi tới ngày nào đó khác.
Khổ bạn chưa bao giờ trì hoãn, phúc lạc bạn bao giờ cũng trì hoãn. Cho nên khi cái chết tới bạn đã trải qua cuộc sống khổ, còn phúc lạc, phúc lành, bạn đã trì hoãn. Và bây giờ cái chết tới, và bạn kêu và bạn khóc và bạn nói: "Thêm chút ít thời gian nữa, bởi vì tôi chưa bao giờ sống thực cả." Làm chính điều ngược lại đi: phúc lạc khoảnh khắc này; khổ có thể được trì hoãn - chẳng vội gì. Và nếu bạn phúc lạc khoảnh khắc này, khổ sẽ không bao giờ xảy ra bởi vì khoảnh khắc này là toàn bộ, tất cả mọi cái đều có đó. Khoảnh khắc tiếp tới, và khoảnh khắc đó tới từ khoảnh khắc này; nếu bạn phúc lạc khoảnh khắc này thì khoảnh khắc tiếp sẽ tới từ nó còn phúc lạc hơn.
Và khi chết tới bạn sẽ nói: "Tôi hoàn toàn sẵn sàng, bởi vì tôi đã trì hoãn chỉ khổ, cho nên cũng tốt là bạn đã tới;" bây giờ không có nhu cầu, bây giờ ngày mai biến mất hoàn toàn.
Đây là điều người trí huệ thường làm. Người đó giải quyết mọi vấn đề vào khoảnh khắc này. Người đó giải quyết mọi tình huống vào khoảnh khắc này.
Nhiều năng lượng được thoát ra nếu bạn làm đầy đủ mọi thứ. Bạn có quan sát nó trong bản thân mình không? Nếu bạn không làm đầy đủ một việc nó còn lại trong đầu bạn, gõ cửa, để được hoàn thành. Chừng nào bạn còn chưa hoàn thành nó, nó cứ treo lơ lửng quanh bạn, ám ảnh bạn. Nó có thể là điều nhỏ bé nhưng nó cứ lơ lửng. Kết thúc nó đi!
Nếu bạn có thể làm đầy đủ mọi thứ từng khoảnh khắc - và tôi nói nó có thể được thực hiện bởi vì tôi làm nó, cho nên tôi không nói về lí thuyết, tôi đang nói về thực hành; nó có thể được làm, nó đã được làm, nhưng bởi rất ít người. Một khi bạn biết mẹo về nó bạn sẽ cười bản thân mình. Nó đơn giản thế - cũng giống như chìa khoá bạn xoay và ổ khoá mở ra. Nếu bạn quan sát, bạn sẽ thấy liệu bạn đã hoàn thành mọi thứ chưa: trong đêm, mơ sẽ biến mất bởi vì mơ là kinh nghiệm không đầy đủ của ngày, cái đang cố làm đầy đủ bản thân chúng.
Và nếu mơ biến mất thế thì ý nghĩ sẽ biến mất bởi vì mơ và ý nghĩ là cùng một điều. Mơ là ngôn ngữ nguyên thuỷ của hình tượng, ngôn ngữ hình ảnh, còn ý nghĩ không là gì ngoài mơ phức tạp, mơ ngày. Mơ và nghĩ là hai mặt của cùng một quá trình.
Bạn sắp có cuộc phỏng vấn. Bạn diễn tập trong tâm trí điều bạn sẽ nói, điều những người kia sẽ hỏi bạn - bạn diễn tập nhiều điều. Thế rồi bạn đi tới đó và thế rồi bỗng nhiên diễn tập của bạn không khớp.
Nó không thể khớp được, bởi vì những người đó không biết về diễn tập của bạn. Họ hỏi bạn cái gì đó, và bạn không trong hiện tại bởi vì bạn bị trút đầy quá nhiều với diễn tập riêng của bạn, chuẩn bị riêng của bạn. Họ hỏi bạn cái gì đó, bạn hiểu cái gì đó khác. Câu trả lời của bạn là bằng câu trả lời làm sẵn còn họ đã không hỏi về nó. Bạn bỏ lỡ vấn đề. Khi bạn bỏ lỡ vấn đề, thế thì khi bạn ở ngoài phòng bạn lại bắt đầu nghĩ bạn đáng phải trả lời cái gì. Quá trình này lại bắt đầu. Diễn tập rồi suy nghĩ hồi tưởng. Và vào khoảnh khắc đó, đích xác khoảnh khắc đó khi bạn được cần tới, bạn đã không trong hiện tại. Đó là cách bạn bỏ lỡ toàn thể cuộc sống.
Có câu chuyện Thiền. Có hai ngôi chùa trong một thị trấn - kình địch, như các đền chùa đều thế. Từng chùa đều không cho phép những người sùng kính họ đi sang chùa kia. Họ đối kháng dữ dội. Và cả hai tu sĩ - các tu sĩ già, đều có chú tiểu, mỗi người đều có một chú tiêu, để làm những việc vặt, lặt vặt - đem các thứ từ chợ về, thế này thế nọ, và cả hai sư đều ra lệnh cho tiểu của mình không được nói chuyện với tiểu kia, ở chợ hay trên đường: Không! Những người đó của chùa kia hư hỏng thế, không nói chuyện với họ!
Nhưng trẻ con là trẻ con, và khi bạn cấm đứa trẻ và bảo nó không được làm điều gì đó thì nó nhất định làm điều đó, đó là tự nhiên. Chúng trở nên quan tâm - có vấn đề gì?
Cho nên một hôm chúng gặp nhau trên đường khi đi ra chợ kiếm cái gì đó. Tiểu từ chùa này hỏi tiểu kia: "Đằng ấy đi đâu đấy?" Tiểu kia nói: "Bất kì đâu chân đưa tớ tới" - nghe những điều siêu hình lớn lao nó cũng đã trở thành nhà siêu hình; nó chỉ đi ra chợ kiếm rau thôi nhưng nó nói: "Bất kì đâu chân đưa tớ tới - tớ sống trong tự phát!" Tiểu kia đâm phân vân, bởi vì nó bị thua, nó không thể chứng minh được siêu hình của nó.
Nó quay về và hỏi thầy nó phải làm gì: "Thầy đã cấm con, nhưng con ngu; họ thực sự là những người tệ - con hỏi tiểu kia một câu hỏi đơn giản: 'Đằng ấy đi đâu?' và nó bắt đầu nói điều vô nghĩa, nhưng nó đã đánh bại con. Con cảm thấy đau."
Thầy nói: "Con phải không như thế. Mai hỏi lại."
"Nó sẽ nói: 'Bất kì đâu chân đưa tớ tới,' và thế thì con hỏi nó một công án Thiền: Nếu đằng ấy không có chân thì đằng ấy sẽ đi đâu? Thế thì nó sẽ được đưa vào chỗ đúng."
Ngày hôm sau chú tiểu này chờ cho chú tiểu kia tới. Tiểu kia tới, tiểu thứ nhất đã sẵn sàng, nó hỏi: "Đằng ấy đi đâu đấy?" Tiểu kia nói: "Tớ sống tự phát. Bất kì chỗ nào gió đưa tớ tới." Nó chả nói gì về chân cả.
Tiểu thứ nhất lúng túng chả biết phải làm gì: Những người này thực sự rất tinh ranh, và chả đáng tin gì. Nó đã thay đổi!
Nó quay về rất giận và nói với thầy: "Thầy đúng, những người này rất mâu thuẫn, không nhất quán, không đáng tin chút nào. Con đã sẵn sàng nhưng tiểu kia đã đổi ý; nó nói: 'Bất kì chỗ nào gió đưa tớ tới. Tới như mây trắng.' Vậy nói gì? Bởi vì mây không có chân, cẳng chân, vậy làm sao mà..?" Thầy nói: "Ta biết họ rõ lắm; những người này là rất không nhất quán. Ngày mai con lại hỏi nó: 'Đằng ấy đi đâu?' Nó sẽ nói: 'Bất kì chỗ nào gió đưa tớ tới. Tớ là mây trắng.' Con hỏi nó: 'Nếu gió không thổi đằng ấy sẽ đi đâu?'"
Ngày hôm sau chú tiểu này lại đã sẵn sàng.
Chú tiểu này là tâm trí của bạn. Bạn chuẩn bị nó lặp đi lặp lại để đối diện cuộc sống, và lặp đi lặp lại nó thất bại bởi vì không câu trả lời làm sẵn nào có thể hữu dụng gì. Cuộc sống là không nhất quán, cuộc sống là không tin cậy chút nào. Tiểu này hỏi: "Đằng ấy bây giờ đi đâu thế?" Tiểu kia nói: "Tớ ra chợ kiếm rau." Bây giờ làm gì?
Đừng bao giờ di chuyển trong cuộc sống với câu trả lời làm sẵn bằng không bạn sẽ không bao giờ gặp cuộc sống. Bạn phí thời gian trong chuẩn bị, được sẵn sàng, và thế rồi bạn phí thời gian sau khi bạn đã bỏ lỡ cuộc sống.
Chuyện xảy ra, Mark Twain đang trở về nhà cùng vợ sau khi đọc bài giảng ở đại học. Vợ ông ấy nói - bởi vì bà ấy không ở đó để nghe ông ấy, bà ấy đã tới chỉ để đưa ông ấy về nhà - bà ấy hỏi: "Bài giảng thế nào?" Mark Twain nhìn bà ấy và hỏi: "Bài giảng nào em nói tới? Bài anh chuẩn bị hay bài anh nói hay bài anh muốn nói - bài nào?"
Bạn chuẩn bị cái gì đó, cái gì đó khác bạn chuyển giao, cái gì đó khác bạn muốn chuyển giao, và thời gian bị phí hoài - và trong khi đó cuộc sống chảy đi. Và bạn cứ thu thập rác rưởi.
Thế rồi bạn sợ chết - bằng không chết sẽ là nghỉ ngơi đẹp. Người ta sẽ sẵn sàng thảnh thơi; bạn đã sống ngày của bạn, bạn đã yêu, bạn đã sống, bạn đã vui mừng, bạn đã mở hội, bây giờ khoảnh khắc đó đã tới, buổi tối đã tới, và bạn sẽ muốn nghỉ ngơi. Và nếu cái toàn thể muốn bạn sẽ quay lại lần nữa vào buổi sáng: tươi tắn, trẻ trung, có khả năng sống nữa... nhưng điều đó không phải là lo nghĩ của bạn.
Cây to một ôm,
Khởi sinh tại gốc nhỏ.
Đài cao chính tầng,
Khởi đầu nhúm đất con.
Đi xa nghìn dặm,
Khởi đầu một bước chân.
Cho nên đừng bận tâm về mục đích. Bước đầu tiên cũng là mục đích. Cái đầu tiên là mục đích. Khoảnh khắc này là tất cả. Cuộc hành trình nghìn dặm bắt đầu ở chân người ta.
Đừng lo nghĩ về mục đích, cứ tận hưởng, vui mừng trong việc lấy bước đầu tiên; và bước thứ hai sẽ tới từ bước thứ nhất, và bước thứ ba sẽ theo sau. Bạn không cần lo nghĩ về nó. Để cho ngày mai chăm nom bản thân nó. Tận hưởng! Bước này là đẹp! Và tận hưởng nó nhiều tới mức bản thân phương tiện trở thành mục đích.
Điều này phải được hiểu, bằng không bạn bao giờ cũng sẽ bỏ lỡ, bởi vì bạn sẽ mệt mỏi trên cuộc hành trình và bạn sẽ mơ về đích; và làm sao cuộc hành trình mệt mỏi đạt tới được mục đích mở hội?
Bạn có thể thấy toán học đơn giản không? Làm sao cuộc hành trình mệt mỏi đạt tới đích mở hội được? Bởi vì mục đích sẽ tới từ cuộc hành trình. Nó sẽ thực sự là tính toàn bộ của toàn thể cuộc hành trình. Nếu tôi đã sống mục đích trong từng bước, nếu tôi đã mở hội mục đích trong từng bước, chỉ thế thì tôi sẽ đạt tới mục đích nơi tôi có thể mở hội nó trong tính toàn bộ.
Nhưng nếu bằng cách nào đó bạn kéo lê bản thân mình - bạn không bận tâm cái gì đang xảy ra ngay bây giờ, bạn đang tìm ngày mai, mục đích, thế thì bạn có thể tới, nhưng đích sẽ là bụi bặm như cuộc hành trình.
Đích không phải là ở đằng kia, nó tuỳ thuộc vào bạn. Bạn phải thay đổi phẩm chất của việc trải nghiệm của mình. Cho nên nhớ lấy, Lão Tử nói:
Cây to một ôm,
Khởi sinh tại gốc nhỏ.
Nếu bạn muốn nó, đổ toàn thể bản thể của bạn vào nó đi. Nếu bạn không muốn nó, tốt hơn cả là cắt bỏ nó bây giờ hơn là chờ đợi tới mai.
Đài cao chín tầng,
Khởi đầu nhúm đất con.
Nếu bạn muốn nó, điều đó là được; nếu bạn không muốn nó thế thì đừng chờ đợi cho tới khi chín tầng đài sẵn sàng và thế rồi mới quyết định bạn muốn phá nó đi. Quyết định ngay bây giờ. Từng khoảnh khắc đều có tính quyết định của nó, và từng khoảnh khắc đều khẩn thiết. Bạn phải hành động trong khoảnh khắc này.
Đi xa nghìn dặm,
Khởi đầu một bước chân.
Nếu bạn muốn đi cuộc hành trình - thế thì vừa đi vừa nhảy múa. Nếu bạn không muốn đi cuộc hành trình, thế thì đừng đi. Nhưng không kéo lê bản thân mình.
Nhưng đây là cách mọi sự cứ xảy ra. Mọi người tới tôi và họ nói: "Chúng tôi không biết, chúng tôi thậm chí không chắc chắn liệu chúng tôi có muốn thiền hay không. Nhưng chúng tôi đã tới tất cả như nhau." Nếu bạn không chắc chắn liệu bạn muốn thiền hay không, thế thì điều đầu tiên là chắc chắn đi đã. Bằng không bạn sẽ làm cái gì đó mà sẽ không toàn tâm. Bằng không bạn sẽ làm cái gì đó bạn sẽ hối hận. Và về sau bạn có thể muốn phá huỷ nó và thế thì nó sẽ rất rất khó.
Học một thứ là khó rồi, nhưng không khó như dỡ bỏ một thứ. Chắc chắn đi. Nếu bạn không muốn làm thiền - vứt ý tưởng này đi. Chẳng gì sai trong nó: khoảnh khắc đúng chưa tới cho bạn. Chờ đợi. Làm việc khác mà bạn thực sự muốn làm ngay bây giờ. Để cái đó là thiền của bạn.
Nếu bạn muốn kiếm tiền - để điều đó là thiền của bạn. Kiếm tiền đi. Một ngày nào đó khi bạn thất vọng, thế thì khoảnh khắc đúng sẽ tới. Nếu bạn muốn đi vào chính trị quyền lực - đi vào đi! Vĩnh hằng không vội vàng gì cả. Thượng đế không vội. Ngài có thể đợi! Bạn làm bất kì cái gì bạn muốn làm, và có đủ thời gian. Đó là nghĩa của khái niệm phương Đông về tái sinh: có đủ thời gian; hàng triệu kiếp đã từng có đó và hàng triệu kiếp sẽ có đó. Lấy thời gian của bạn - và lấy nó dễ dàng. Bất kì cái gì bạn muốn làm, làm nó đi, bởi vì chỉ qua làm mà người ta trưởng thành và trở nên chín chắn.
Nếu đó không phải là khoảnh khắc dành cho thiền của bạn - cứ để nó là vậy đi.
Và đừng cảm thấy mặc cảm! Nếu đó là khoảnh khắc cho thiền của bạn, thế thì đi vào toàn bộ. Làm sao bạn có thể đi mãi cuộc hành trình dài với tâm trí nửa vời được? Làm sao bạn có thể đi mãi trên cuộc hành trình chỉ với một phần của con người bạn? Phần kia sẽ kéo bạn lại, kéo bạn sang hướng khác, bạn sẽ trở thành đống lộn xộn. Đó là điều đã xảy ra.
Tâm trí hiện đại bị tinh thần phân liệt, chia chẻ, bởi vì nhiều hướng thế đang vẫy gọi, lôi kéo, và bạn đang đi theo mọi hướng đồng thời: hướng này đi lên bắc, hướng khác đi xuống nam, chân đi sang đông và mắt dính vào phương tây - đây là tình huống. Nếu bạn rời ra, điều đó là tự nhiên, điều đó không phải là ngẫu nhiên. Nếu bạn cảm thấy rằng bạn không nhất trí - hiển nhiên nó phải như vậy. Làm sao bạn có thể nhất trí được?
Quyết định đi. Chắc chắn vào. Và quyết định về bước đầu tiên để cho không một khoảnh khắc nào bị phí hoà không cần thiết.
Đi xa nghìn dặm,
Khởi đầu một bước chân.
Làm thì hư,
Giữ thì mất.
Bởi vậy thánh nhân,
Không làm nên không hư,
Không giữ, nên không mất.
Lão Tử liên tục đi tới cùng một điều lặp đi lặp lại, đó là nốt nhạc cơ bản của ông ấy: làm mà không làm, vô vi. Hành động mà không hành động. Nỗ lực vô nỗ lực. Khó hiểu, không khó làm. Bởi vì về mặt trí tuệ, nếu bạn cố hiểu, nó là vô nghĩa hiển nhiên. Bạn đang nói lảm nhảm.
Đó là điều Arthur Koestler báo cáo cho phương Tây. Ông ấy tới học Thiền ở phương Đông - và Thiền là Phật và Lão Tử cùng nhau. Đỉnh cao nhất của hiểu biết Ấn Độ - Phật, và đỉnh cao nhất của hiểu biết Trung Quốc - Lão Tử, và Thiền là vật lai giữa hai điều này. Đứa con của cả hai. Cho nên không có gì giống như Thiền - nó là việc nở hoa hiếm hoi nhất trên thế gian. Không cái gì tới được chiều sâu như Thiền tới. Không cái gì chạm tới cực đỉnh như Thiền chạm.
Arthur Koestler, một trong những trí thức rất tinh tường của phương Tây, đã tới phương Đông để hiểu Thiền tất cả là gì, và ông ấy đã cố gắng vất vả để hiểu - đó là lí do tại sao ông ấy đã lỡ. Ông ấy báo cáo: Đây toàn là điều vô nghĩa. Nó là vô nghĩa - về mặt trí tuệ, nếu bạn cố hiểu, nó là vô nghĩa, bởi vì trí tuệ chỉ biết một điều: nếu bạn làm cái gì đó, chỉ thế thì nó mới được làm. Nếu bạn không làm, nó không được làm.
Nhưng hiện hữu biết một bí mật lớn hơn, rằng có những điều: nếu bạn làm chúng thì bạn sẽ phải hoàn tác, nếu bạn không chúng, chúng xảy ra.
Chẳng hạn: yêu. Bạn có thể làm được nó không? Nếu bạn làm nó, nhiều nhất bạn có thể hành động, nó sẽ không đúng, nó sẽ không đích thực, nó sẽ không tới từ bản thể bạn, nó sẽ chỉ từ cái đầu của bạn; và tình yêu từ cái đầu là chết như bất kì cái gì có thể. Sẽ có cử chỉ, nhưng bất lực, trống rỗng; sẽ không có nội dung trong chúng. Bạn sẽ hôn người đàn bà bạn không yêu, nụ hôn sẽ có đó, nhưng chỉ về sinh lí của hôn. Nếu bạn đi tới bác sĩ ông ấy sẽ nói: Vâng, người đàn bà này đã được hôn - bởi vì nó có thể được phát hiện ra. Khi bạn hôn một người bạn truyền cả nghìn vi khuẩn rất nhỏ cho nên người ta có thể phát hiện ai đã hôn người đàn bà này; vi khuẩn của bạn sẽ được tìm thấy trên môi cô ấy. Nhưng sẽ khó, không thể được, cho bác sĩ phát hiện người đàn ông này có thực yêu cô ấy hay không, bởi vì yêu không để lại vi khuẩn nào. Yêu là tuyệt đối không thể phát hiện được.
Ai đó có thể ôm bạn, ai đó có thể hôn bạn, ai đó thậm chí có thể làm tình với bạn, không có tình yêu - tất cả những cử chỉ đó có thể được làm. Chúng sẽ hổng hoác và trống rỗng. Chúng sẽ chết, và trái tim bạn sẽ biết rằng người đàn ông này đang làm những cử động, hay người đàn bà đang làm những cử động, nhưng cô ấy hay anh ấy không ở trong nó.
Bạn không thể làm được yêu. Hoặc nó xảy ra hoặc nó không xảy ra. Bạn phải chờ đợi nó. Bạn không thể xoay xở và thao tác được, bạn không thể thao túng được, bởi vì yêu còn lớn hơn bạn, làm sao bạn có thể thao túng nó được? Bạn nhiều nhất có thể cho phép nó. Hay bạn có thể che giấu nó, nhưng bạn không thể ép buộc nó được.
Cũng giống như khi mặt trời đã lên; bạn có thể đóng cửa lại - thế thì các tia sáng sẽ không vào nhà bạn, bạn có thể sống trong bóng tối, và mặt trời sẽ không gõ cửa nhà bạn, và nó sẽ không cố ép buộc cách thức nó vào, nó sẽ không can thiệp vào bạn theo bất kì cách nào. Nếu bạn hạnh phúc với cửa đóng và bóng tối, điều đó là được với mặt trời; nó không lo nghĩ. Bạn có thể mở cánh cửa - và mặt trời vào, nhưng bạn không thể đem mặt trời vào được, bạn không thể ép buộc mặt trời vào được; mặt trời có đó: bạn có thể cản trở hoặc bạn có thể cho phép, nhưng bạn không thể ép buộc. Bạn không thể bắt giữ được tia sáng, đổ đầy thùng bằng tia sáng và mang nó vào trong nhà bạn. Điều đó sẽ không có tác dụng. Thùng sẽ vào, tia sáng sẽ bị bỏ lại đằng sau.
Yêu là lớn hơn bạn. Nếu bạn muốn yêu bạn phải là người vô làm; đây là vô vi, hành động trong vô hành động.
Nhưng quên yêu đi bởi vì yêu là hiện tượng hiếm hoi. Nhiều người thế cứ tưởng họ yêu nhưng điều đó là hiếm hoi như bất kì nghệ thuật lớn nào khác. Nhiều người - ca sĩ nhà tắm - tưởng mình là ca sĩ, nhưng họ chỉ là người yêu nhà tắm thôi. Có rất rất ít ca sĩ mà bài ca của họ mang theo im lặng bên trong của họ, người hát điều không thể được hát, người cố truyền đạt điều không thể nào diễn đạt nổi, không tả nổi - điều đó hiếm khi xảy ra.
Bạn có thể làm thơ, nhưng nhà thơ là hiếm trên thế gian. Thơ ca có thể được bất kì ai làm, thực tế mọi người đều thử làm thơ ngày này ngày khác. Có độ tuổi mà mọi người đều đủ ngu để thử thơ ca. Nhưng thế rồi người ta vứt bỏ điều đó. Bạn có thể có nhịp điệu, vần luật, văn phạm - mọi thứ đều đúng, và dầu vậy thơ ca vẫn không có đó. Bởi vì nó không phải là cái gì đó bạn có thể làm, nhà thơ được sinh ra chứ không được làm ra. Người yêu cũng được sinh ra chứ không được làm ra. Nó hiếm hoi như nhà thơ vĩ đại, hiếm hoi như nhạc sĩ vĩ đại, hiếm hoi như hoạ sĩ vĩ đại. Nhưng ít nhất về tình yêu mọi người cũng có thể tự an ủi mình rằng họ cũng là người yêu.
Mọi người đều nghĩ rằng mình yêu, nhưng kinh nghiệm này là rất rất hiếm hoi, bởi vì yêu là biết bí mật lớn nhất của vô vi. Bạn sẽ trở nên chứng ngộ nếu bạn yêu. Nếu bạn yêu bạn đã đạt tới, bởi vì bạn biết bí mật này - cùng bí mật đó sẽ làm cho chứng ngộ của bạn nữa.
Cho nên, dẹp ví dụ đó sang bên đi, điều đó sẽ không có tác dụng; cái gì đó cơ bản hơn mà mọi người đều biết: chẳng hạn, ngủ. Nếu bạn cố ngủ bạn sẽ không thể ngủ được. Bạn càng cố nhiều, lại càng không thể nào ngủ được.
Đó là vấn đề cho những người chịu chứng mất ngủ. Có những cố vấn, người cho họ lời khuyên - làm cái này và cái nọ: đếm từ một tới một trăm, và rồi quay lại từ một trăm tới một... Nhưng bạn càng đếm, tâm trí càng tỉnh táo hơn; và để đếm lùi: một trăm, chín chín, chín tám... bạn phải tỉnh táo hơn bao giờ. Bạn có thể đếm cả triệu, và chung cuộc bạn sẽ thấy rằng giấc ngủ không tới.
Mulla Nasrudin bị chứng mất ngủ. Anh ta tới nhà tâm thần. Nhà tâm thần nói, "Không có gì với nó cả." Không phải là nhà tâm thần biết phải làm gì nhưng các chuyên gia phải giả vờ chứ. Ông ta nói, "Anh làm một điều này; anh buôn len, anh biết cừu, anh đếm cừu, cứ đếm, từ một rồi tiếp diễn tiếp diễn, chung cuộc anh sẽ rơi vào giấc ngủ."
Ngày hôm sau Nasrudin chạy tới, gần như điên; anh ta vào văn phòng của nhà tâm thần và anh ta giận dữ thế và bạo hành thế, nhà tâm thần đâm ra sợ. Ông ta nói, "Có chuyện gì vậy, Nasrudin?" Nasrudin nói, "Trước phương pháp của ông tôi thường ngủ ít nhất hai, ba tiếng nhưng đêm qua tôi thậm chí không thể ngủ được, bởi vì tôi cứ tiếp tục mãi, cả nghìn cừu... Và thế rồi tôi nghĩ: Điều này sẽ không có tác dụng, cho nên tôi bắt đầu cắt lông chúng: hàng chồng lông cừu... Thế rồi tôi nghĩ: Điều này sẽ không có tác dụng, thế là tôi bắt đầu làm chăn, chính là kinh doanh của tôi... Mười nghìn chăn - bây giờ ai sẽ mua! Ông làm cho tôi điên hoàn toàn. Bây giờ mười nghìn chăn này ở trong đầu tôi. Và thế rồi chợ lại đang ở mức giá thấp, và mọi sự sắp không tốt, và khó tìm được người mua...."
Điều này xảy ra. Không có cách nào giúp cho một người có khó khăn rơi vào giấc ngủ. Cách duy nhất là nói với người đó, "Đừng làm gì cả. Vẫn còn chờ đợi, đừng làm gì cả. Bất kì điều gì bạn làm, việc làm là chống lại giấc ngủ, bởi vì ngủ là hiện tượng vô làm. Giấc ngủ tới, bạn không đem nó tới! Bỗng nhiên bạn thấy nó có đó, bạn được bao bọc, mất đi. Hỏi người ngủ ngon mà xem; họ sẽ nói, "Chúng tôi chẳng làm gì cả, chúng tôi chỉ kê đầu lên gối, tắt đèn đi - và ở đó chúng tôi vào giấc ngủ. Không có gì phải làm cả!"
Và cùng điều đó là đúng cho chứng ngộ - không có gì phải làm cả. Bạn tắt đèn đi, nghỉ ngơi trên gối - và ở đó bạn vào giấc ngủ!
Chứng ngộ là nghỉ ngơi sâu sắc. Bản ngã là hoạt động, vô ngã là bất hoạt, nó là thụ động, nó không phải là thái độ nam tính, nó không hùng hổ, nó là hiện tượng nữ tính. Và Lão Tử cứ nhấn mạnh rằng tất cả những người đạt tới điều tối thượng đều chỉ đạt tới khi họ đạt tới thái độ nữ tính.
Thái độ nữ tính là gì? Nó là thụ động. Đàn bà chưa bao giờ năng nổ trong tình yêu, và nếu cô ấy là vậy thì cô ấy không là đàn bà, cô ấy phải có hooc môn nam trong thân thể cô ấy hơn là mức cần thiết cho cô ấy.
Đàn bà chờ đợi. Cho dù cô ấy rơi vào tình yêu với ai đó cô ấy cũng chưa bao giờ nói như vậy. Cô ấy chưa bao giờ lấy bước đầu, cô ấy chưa bao giờ đi và nói: "Em yêu anh." Cô ấy chờ. Khi người này nói, "Anh yêu em," ngay cả thế cô ấy cũng sẽ không quá năng nổ nói có, bởi vì đó không phải là nữ tính. Đó là lí do tại sao nhà thơ nói: "Khi đàn bà nói không, đừng tin cô ấy, bởi vì gần như bao giờ khi cô ấy muốn nói có cô ấy đều nói không."
Đó là cách thức nữ tính của việc thụ động và cảm nhận, của lời mời nhưng không của năng nổ. Thế giới cần năng nổ, bản thể bên trong nhất của bạn cần không năng nổ. Bạn không thể tấn công Thượng đế được. Bạn không thể chinh phục Thượng đế. Bạn phải buông xuôi. Chính từ 'chinh phục' là ngu xuẩn trong tham chiếu đo, nhưng trong thế giới bạn phải chinh phục. Thế giới hướng nam tính.
Tất cả các tôn giáo đúng đều mang nữ tính, phải mang nữ tính; và mọi thứ trần tục đều hướng nam tính; bản ngã nam - chinh phục! Nữ tính muốn bị chinh phục - và đây là vô vi; nó cũng giống như ngủ, nó tới, bạn đơn giản đợi, bạn không làm gì cả. Nó giống như yêu: bạn mời và chỉ đợi. Nó tới khi thời gian chín muồi.
Làm thì hư,
Giữ thì mất.
Bởi vậy thánh nhân,
Không làm nên không hư,
Không giữ, nên không mất.
Người dân mà làm,
Gần thành thì bại.
Dè sau như trước,
Ắt không hư hại.
Và cẩn thận, cẩn thận ở chỗ bắt đầu và ở chỗ kết thúc, và cẩn thận ở chỗ kết thúc như bạn đã cẩn thận lúc bắt đầu. Đừng đối xử bắt đầu và kết thúc tách rời, chúng là một.
Có những người rất nhiệt tình lúc bắt đầu, kiểu của họ bao giờ cũng nhiệt tình lúc bắt đầu; khi họ rơi vào tình yêu với người đàn bà họ thực sự điên, hạnh phúc, nhưng chẳng chóng thì chầy họ lắng xuống, và thế rồi tất cả hạnh phúc, vui mừng, lễ hội qua đi. Lúc bắt đầu bất kì ai cũng có thể rất kích động bởi vì cái gì đó....
Mới hôm nọ Samarpan quay về từ Mĩ và nói rằng anh ấy đang lưng chừng nửa nọ nửa kia, và nghĩ liệu có đi hay không. Anh ấy đã ở đây mới vài tháng trước và anh ấy nói, "Bây giờ tuần trăng mật qua rồi" - tuần trăng mật với tôi. Nhưng tôi bảo anh ấy, "Với tôi tuần trăng mật không bao giờ hết, nó bao giờ cũng có đó; và tuần trăng mật lớn hơn đang chờ đợi...."
Tuần trăng mật tới một điểm khi nó qua đi không phải là tuần trăng mật chút nào. Những người yêu thực yêu tới tận cùng. Vào ngày cuối cùng họ ở sâu trong tình yêu như họ đã ở ngày đầu tiên. Tình yêu của họ không phải là kích động. Kích động là cơn sốt, bạn không thể còn lại trong cơn sốt mãi mãi được, bạn phải lắng đọng và trở thành bình thường. Nhưng tình yêu thực không giống như sốt. Nó giống như thở, nó tiếp diễn mãi. Tuần trăng mật chấm dứt thì không phải là tuần trăng mật chút nào. Nếu có tình yêu toàn thể cuộc sống trở thành tuần trăng mật, từng khoảnh khắc của nó là mới, từng khoảng khắc đều đem tới khải lộ mới. Cho nên tôi bảo Samarpan, "Bạn đợi đấy, tuần trăng mật lớn hơn đang ở phía trước. Và nó bao giờ cũng vậy! Nhưng nhớ đối xử với cái cuối dùng như bạn đối xử với cái bắt đầu."
Dè sau như trước,
Ắt không hư hại.
Vậy nên thánh nhân.
Muốn mà không muốn.
Không quí của khó được.
Học mà không học,
Giúp chúng nhân hối mà trở về.
Giúp vạn vật sống theo tự nhiên.
Mà không dám mó tay vào.
...thánh nhân.
Muốn mà không muốn.
Ham muốn duy nhất xứng đáng ham muốn là ở chỗ bạn phải không có ham muốn. Bởi vì mọi ham muốn đều tạo ra khổ. Ham muốn nghĩa là bạn đã đi. Cuộc sống là ở đây, ham muốn bao giờ cũng ở đâu đó khác. Việc sống là trong khoảnh khắc này, ham muốn bao giờ cũng ở đâu đó trong tương lai. Ham muốn là trì hoãn, ham muốn là mơ và hi vọng. Ham muốn là không thực.
Ở phương Đông chúng ta gọi thế giới là ảo vọng, maya. Không phải bởi vì những cây này là ảo vọng đâu, không; chúng là thật như bạn vậy. Không phải núi là không thực và Himalayas là không thực, chúng là thực như bạn là thực vậy - nhiều hơn thế. Thế thì tại sao chúng ta gọi thế giới là ảo vọng? Với thế giới chúng ta ngụ ý thế giới của ham muốn, không phải thế giới của sự vật. Thế giới của ham muốn của bạn đang bao quanh bạn - đó là ảo vọng, maya, giấc mơ. Và bởi vì thế giới đó, bạn không thể sống thế giới này, cái là thực.
Nếu bạn vứt bỏ mọi ham muốn bạn đối diện với thực tại. Bạn đương đầu với thực tại. Bạn bắt đầu sống nó. Và đó là phúc lành. Đó là khoảnh khắc đẹp. Nếu bạn bỏ lỡ điều đó, bạn bỏ lỡ tất cả. Nếu bạn đạt tới điều đó, bạn đã đạt tới tất cả.
...thánh nhân.
Muốn mà không muốn.
Người ta nói về Junaid, nhà huyền môn Sufi, rằng ông ấy trở nên rất cao xa trong thuần khiết của ông ấy, trong đạt tới của ông ấy, trong từ bỏ của ông ấy. Thế rồi một hôm một sứ giả từ Thượng đế tới ông ấy - nhớ lấy, đây là chuyện ngụ ngôn, đừng coi chúng đúng từng lời - sứ giả từ Thượng đế nói: "Thượng đế rất hài lòng với ông, ông đã thu được nhiều, bây giờ ông có thể yêu cầu bất kì cái gì ông ham muốn."
Junaid bắt đầu cười, ông ấy nói, "Điều này là ngu xuẩn, bởi vì Thầy ta đã bảo ta rời bỏ và vứt bỏ mọi ham muốn. Cho nên ta đã vứt bỏ mọi ham muốn - và ông tới khi ta đã vứt xong mọi ham muốn; ông nên tới sớm hơn một chút chứ! Điều này tuyệt đối ngu xuẩn, Bây giờ ta không có ham muốn nào còn ông có đó và ông nói, 'Hỏi đi, bất kì cái gì ông yêu cầu sẽ được hoàn thành.' Bây giờ việc tới của ông là vô dụng." Nhưng sứ giả cứ khẩn nài, ông ta nói: "Điều đó sẽ là sỉ nhục điều thiêng liêng; ông phải yêu cầu cái gì đó bởi vì khi Thượng đế muốn cho, ông không thể nói không được. Đó là món quà! Ông nhận nó - dù là bất kì cái gì! Bất kì cái gì, nhưng ông phải yêu cầu."
Thế là Junaid nhắm mắt lại - làm gì đây? Ông ấy đang trong tập trung bởi vì mọi ham muốn đã bị vứt bỏ rồi, và bây giờ không có ham muốn. Thế rồi ông ấy mở mắt ra và ông ấy nói, "Thế thì bảo Thượng đế rằng ham muốn duy nhất của ta là ở chỗ ta phải không có ham muốn nào. Hoàn thành ham muốn của ta đi - ham muốn được là vô ham muốn."
Thực sự đó không phải là ham muốn, đó là vứt bỏ mọi ham muốn. Nếu nó là ham muốn, nếu nó thực sự là ham muốn, rằng phải có không ham muốn, thế thì ham muốn này là đủ trở thành rào chắn. Không, nó không phải là ham muốn, nó chỉ là cách nói.
Vậy nên thánh nhân.
Muốn mà không muốn.
Không quí của khó được.
Ông ấy định giá mọi thứ đều dễ thu được. Bạn định giá mọi thứ đều khó thu được; càng khó thu được, bạn càng định giá chúng cao hơn. Giá trị của viên kim cương kohinoor không phải là giá trị của kohinoor đâu, nó có giá trị này bởi vì nó khó thu được. Nếu như có kohinoor đầy khắp mọi phố thì chẳng ai bận tâm về chúng. Ai sẽ nghĩ về chúng? Nhưng nó khó thu được: sự hiếm hoi của nó là nguyên nhân duy nhất của giá trị của nó - bằng không bạn không thể ăn được nó, bạn không thể uống được nó. Nếu bạn một mình, cả nhân loại đã biến mất và bạn có viên kohinoor, bạn sẽ làm gì? Bạn sẽ ném nó đi, bởi vì phỏng có ích gì mà mang nó?
Thánh nhân Không quí của khó được.
Những điều đơn giản, ông ấy định giá. Nếu ông ấy có thể có thức ăn cho cơn đói của mình, ông ấy hạnh phúc tới mức ngay cả Alexander cũng không hạnh phúc thế khi ông ta trở thành hoàng đế vĩ đại của hầu khắp toàn thế giới. Khi ông ấy khát, nếu ông ấy có thể được chút nước để làm dịu cơn khát của mình, ông ấy hạnh phúc tới mức bạn không thể tin được vào điều đó. Những điều nhỏ bé không khó thu được, ông ấy định giá, đó là lí do tại sao ông ấy sống trong an bình.
Bạn định giá những thứ khó khăn, bạn bao giờ cũng sẽ sống trong rối loại, cuộc sống của bạn sẽ là cơn ác mộng, và khi bạn đã thu được nhưng điều khó khăn đó vẫn còn có những điều còn khó hơn cần đạt tới. Và nó cứ tiếp diễn tới vô hạn. Không có chỗ cuối cho nó.
Học mà không học,
Khi bạn được sinh ra bạn không biết gì, bạn không mang thông tin cùng mình, không tri thức, nhưng bạn mang tâm thức, nhận biết, tỉnh táo; bản thể bạn mang, không phải tri thức. Hiền nhân lại trở thành đứa trẻ. Ông ấy cố biết cái không thể được biết, cái đã có trong bạn: không cần đi tới bất kì trường nào để học về nó. Thực tế, bạn có thể học các thứ khác chỉ bởi vì việc dỡ bỏ đã có đó bên trong bạn. Đó là lí do tại sao bạn có thể học các thứ khác.
Học mà không học,
Giúp chúng nhân hối mà trở về.
Bạn đã mất cái gì? Cốt lõi bên trong nhất của đứa trẻ. Ông ấy đạt tới nó lần nữa, ông ấy khôi phục nó. Tính thánh thiện không phải là cái gì đó mới, nó chỉ là phục hồi lại hồn nhiên của đứa trẻ.
Giúp vạn vật sống theo tự nhiên.
Mà không dám mó tay vào.
Ông ấy chỉ muốn một điều - rằng ông ấy trở thành một phần của tự nhiên và không là bản ngã can thiệp; rằng ông ấy tuôn chảy cùng tự nhiên và không tranh đấu với nó; rằng ông ấy đi cùng dòng sông và không có tranh đấu và kháng cự trong ông ấy.
Nếu bạn có thể tuôn chảy cùng dòng sông cuộc sống, đột nhiên bạn sẽ thấy cái xác riêng của mình chảy xuôi dòng sông, mọi quá khứ mất đi, mọi điều bạn đã học mất đi, mọi điều bạn sở hữu mất đi; bản thể đơn giản thuần khiết có đó, và đó là điều Phật là gì.
Từ Phật nghĩa là: người thức tỉnh, không ngủ. Bạn trở thành Phật bằng việc thấy bản ngã của mình, sở hữu của mình, việc học của mình, tri thức, mọi thứ - cái xác của bạn, quá khứ chết, bị dòng sông đem đi.
Nếu bạn nổi cùng dòng sông chẳng chóng thì chầy bạn sẽ đi tới đương đầu với cái xác của mình. Nếu bạn tranh đấu với dòng sông thì bạn sẽ không bao giờ đi tới đương đầu với cái xác riêng của mình. Và được phúc lành là người đã thấy cái xác riêng của mình trôi xuôi theo dòng sông cuộc sống.
Xem Chương 10 – Quay về Mục lục – Quay về Mục lục Toàn tập
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét